View Static Version
Loading

Fizyka dla polityków Janusz Hołyst (Politechnika Warszawska)

Fizyka teoretyczna wraz z symulacjami komputerowymi dostarczyła uniwersalnych narzędzi, które umożliwiły zrozumienie natury tak niepodobnych do siebie obiektów jak cząstki elementarne, jądra atomowe, kryształy, ciecze, gwiazdy i galaktyki.

Narzędzia te połączone z obserwacjami z psychologii i socjologii pozwalają również na analizę zjawisk społecznych.

Badania w tej dziedzinie należą do kierunku zwanego socjofizyką i od przeszło dwudziestu lat są intensywnie prowadzone w kilkudziesięciu ośrodkach na świecie, m.in. w kilku polskich grupach.

W trakcie wykładu będę chciał pokazać jak metody i modele fizyki mogą być przydatne politykom w zrozumienia pewnych własności społeczeństwa, którym rządzą lub chcą rządzić. Przedstawię to na przykładzie tzw. punktów krytycznych dynamiki opinii społecznej, które z punktu widzenia fizyki pojawiają się naturalnie w układach multistabilnych na skutek oddziaływań wielociałowych i koewolucji.

Model silnego lidera w teorii wpływu społecznego wskazuje, że jeden agent o wystarczająco dużej sile oddziaływania jest w stanie stworzyć wokół siebie grupę/partię, która korzystając z „charyzmy” lidera może przekonać do swojego programu znacznie większą społeczność i skutecznie wykluczyć przeciwników.

Zjawisko to ma charakter nieciągłego przejścia fazowego (skokowa zmiana ilości zwolenników lidera) [↗] i towarzyszy mu histereza - zmniejszenie siły lidera lub nawet jego usunięcie nie powoduje od razu powrotu do systemu wielopartyjnego. Przejściu do dyktatury sprzyja istnienie szumu społecznego bowiem opozycja o wiele bardziej jest wrażliwa na dezorientację niż grupa zwolenników silnego lidera (animacja).

Podobna, skokowa zmiana ilości zwolenników jakiegoś poglądu może nastąpić w trakcie konfrontacji dwóch grup społecznych, które początkowo były rozseparowane. Zwiększenie oddziaływania między tymi grupami powyżej pewnej krytycznej wartości prowadzi do nagłej zmiany poglądu w jednej z grup. Zwycięską grupą może okazać się grupa mniejsza jeśli jej wewnętrzne połączenia są gęstsze lub silniejsze niż w przegrywającej grupie większej. Jeśli jednak problem jest bardzo kontrowersyjny i skonfliktowani agenci zrywają społeczne wiązania, to społeczeństwo podzieli się na rozłączne podgrupy [↗] i odtworzenie pierwotnej struktury społecznej będzie trudne.

Struktury społeczne powstałe w koewoluującym modelu votera, w którym agent może przyjmować opinię swojego sąsiada lub pozostać przy własnym poglądzie i poszukać połączenia do agenta o tym samym stanie. Powyżej: prawdopodobieństwo zerwania połączenia jest mniejsze niż wartość krytyczna i społeczeństwo jest zróżnicowane (zieloni i niebiescy agenci) ale zachowało spójność (czerwone linki). (animacja) Poniżej: prawdopodobieństwo zerwania połączenia jest większe niż wartość krytyczna i społeczeństwo rozpadło się na dwie rozłączne podgrupy o przeciwnych poglądach. (animacja)

Uwzględnienie relacji typu: moim przyjacielem jest przyjaciel mojego przyjaciela i wróg mojego wroga, a moim wrogiem jest wróg mojego przyjaciela i przyjaciel mojego wroga, opisywane jest socjofizyce przez oddziaływania między trójkami agentów (lub większymi strukturami) i prowadzi do tzw. równowagi strukturalnej.

Niestety, równowaga ta oprócz stanu powszechnej przyjaźni ma również stany spolaryzowane, czyli podział społeczności na wrogie sobie podgrupy.

Przypisanie agentom ich indywidualnych atrybutów i wzięcie pod uwagę zjawiska homofilii hamuje takie podziały [↗], szczególnie dla atrybutów o dodatniej wartości oczekiwanej.

Zmiany w traktatach między Francją (F), Wielką Brytanią (GB), Austro-Węgrami (AH), Niemcami (G) , Włochami (I) i Rosją (R) w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku doprowadziły do wytworzenie się równowagi strukturalnej – podziału na dwie wrogie sobie koalicje (z prac Antal, Redner, Krapivsky, 2005, 2006). Podział ten jest uważany za jedną z przyczyn wybuchu I Wojny Światowej.

Socjofizyka pozwala odnaleźć graniczne wartości parametrów modeli, przy których zachodzą jakościowe zmiany w strukturze społecznej i wskazuje, że przekroczenie pewnych barier, będących punktami krytycznymi układu dynamicznego, prowadzi do procesów, które mogą być trudne do odwrócenia.

Wykład wizualizowany będzie symulacjami on-line dynamiki opinii i struktury modeli grup społecznych.

Janusz Hołyst jest specjalistą w dziedzinie fizyki statystycznej oraz jej interdyscyplinarnych zastosowań.

Pracuje jako profesor na Wydziale Fizyki Politechniki Warszawskiej, gdzie kieruje pracownią Fizyki i w Ekonomii i Naukach Społecznych.

W 1996 roku wykorzystując teorię wpływu społecznego i automaty komórkowe zaproponował model „silnego lidera” i pokazał, że w modelu tym pojawia się nieciągłe przejście fazowe oraz zjawisko histerezy dla opinii grupy społecznej.

Badał również kolektywny charakter emocji w grupach internetowych i udowodnił, że negatywne emocje są paliwem dla wielu takich grup.

Wyniki swych badań opublikował w 170 pracach cytowanych ponad 5500 razy.

Stypendysta Fundacji Alexandra von Humboldta. Kierował projektami badawczymi EU: CREEN- Critical events in evolving networks, Cyberemotions - Collective emotions in Cyberspace, RENOIR – Reverse engineering in social information processing, w których Partnerami były m.in grupy z ETH Zurich, NTU Sinagapore i Stanford University.

Jest Prezesem Krajowej Rady Koordynatorów Projektów Badawczych EU oraz był pierwszym Prezesem Zarządu sekcji Fizyka i w Ekonomii i Naukach Społecznych PTF.

Pracuje jako Main Editor w czasopiśmie Physica A, gdzie odpowiedzialny jest za publikacje z ekonofizyki i socjofizyki oraz sieci złożonych.

17 października 2020 r., godz. 13:30

Audytorium Gmachu Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego

Credits:

Created with an images by Senat RP, Todd Trapani (Unsplash), Hasan Almasi (Unsplash) and Janusz Hołyst

NextPrevious

Anchor link copied.

Report Abuse

If you feel that the content of this page violates the Adobe Terms of Use, you may report this content by filling out this quick form.

To report a copyright violation, please follow the DMCA section in the Terms of Use.