Երբ հայտնի դարձավ, որ Հայաստանի հանրապետությունում 1 տասնամյակ իշխող ՀՀԿ-ն մտադիր է կրկին երկրի ղեկավարի պաշտոնին առաջադրել Սերժ Սարգսյանին, ընդդիմադիր գործիչ, ԱԺ պատգամավոր Նիկոլ Փաշինյանը նախաձեռնեց քայլերթ ընդդեմ Սարգսյանի պաշտոնավարման 3-րդ ժամկետի: Փաշինյանը քայլերթը սկսեց մարտի 31-ին, հանրապետության 2-րդ խոշոր քաղաք Գյումրիից: Նա իր թիմի հետ քայլեց հանրապետության մի շարք քաղաքներով եւ գյուղերով:
14 օրյա քայլարշավից հետո Նիկոլ Փաշինյանը ապրիլի 13-ին մտավ մայրաքաղաք Երեւան, նրան միացան հազարավոր քաղաքացիներ: Այդ օրվանից քաղաքացիական անհնազանդությունն ավելի մեծ թափ առավ: Մարդիկ փակում էին փողոցներ, գործադուլ եւ դասադուլ անում, գիշերում փողոցներում:
Ապրիլի 17-ին Սերժ Սարգսյանն Ազգային ժողովում ընտրվեց վարչապետ. նա Հայաստանը պետք է ղեկավարեր 3-րդ ժամկետում, ինչի դեմ պայքարում էին բազմահազար քաղաքացիներ: Օրեցօր ավելի ու ավելի շատ քաղաքացիներ էին միանում անհնազանդության ցույցերին:
Ապրիլի 22-ին Փաշինյան-Սարգսյան բանակցությունը ձախողվեց: Հաջորդ օրը Սերժ Սարգսյանը հրաժարական տվեց: Մայիսի 8-ին Ազգային ժողովը վարչապետ ընտրեց Նիկոլ Փաշինյանին:
Այս պատմությունը երիտասարդների մասին է. նրանք հանրաճանաչ չեն, բայց դարձան թավշյա հեղափոխության դեմքերը: հեղափոխությունը ունեցավ նաեւ այլ խորհրդանիշՆեր:
ՀԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ԳՅՈՒՄՐԻՆ
Գյումրիում բողոքի ցույցերի կազմակերպիչ 24 ամյա ռեփեր Ալբերտ Գեւորգյանն ասում է՝ հպարտ է, որ հեղափոխությունը մեկնարկել է իր հարազատ քաղաքից. «Սկզբում լուրջ չվերաբերվեցի: Մեկ-մեկ ֆեյսբուքով հետեւում էի՝ Նիկոլը քայլելով ուր հասավ…Ապրիլի 17-ին գործ-բան թողեցինք ու փողոց դուրս եկանք մեր հայրենիքի համար»:
«Երբ ինձ ուզում էին ոստիկանական մեքենա նստեցնել, աղջիկներից մի քանիսը ձեւացրին, թե ուշաթափվում են, մի քանիսը նույնիսկ ոստիկանական մեքենայի անիվների տակ պառկեցին, որպեսզի ուշադրությունը շեղեն կամ թույլ չտան՝ ինձ տանեն, բայց մեկ է՝ տարան»,-Ալբերտը հիմա հումորով է հիշում հեղափոխության օրերին իր ձերբակալությունը: Ժպտալով պատմում է՝ հեղափոխությունից հետո գտել է այդ աղջիկներից մեկին, շնորհակալություն հայտնել, հիշում է՝ անունն Արեւիկ էր: Ասում է՝ հեղափոխության օրերին ֆեյսբուքում ընկերության նոր 1500 հայտ է ստացել , որից 1000-ը աղջիկներ են:
Ալբերտին նախկինում ոչ բոլորն էին ճանաչում, որոշները գիտեին՝ երաժիշտ-տղա է: Հիմա նա «թավշյա հեղափոխության» հերոսներից մեկն է: Ասում է՝ հեղափոխությունից հետո փողոցում նրան տեսնելիս մարդիկ ասում են՝ «Աբոն է, էն տղան»:
Ղարիբն ասում է՝ այդ օրը ինքն իր ընկերների հետ փողոց փակելով Գյումրիում ՝սկիզբ դրեցին հեղափոխության: Հետո շատ փողոցներ փակվեցին, ու օր օրի ավելի շատ մարդիկ էին միանում անհնազանդության ցույցերին:
«Ոստիկանապետը, քաղաքապետը եկան, հետո՝ մարզպետը: Բայց մենք որոշել էինք՝ չենք նահանջելու: Անհավատալի է՝ փողոց դուրս եկան ուսանողները, ու շարժումը թափ առավ»:
«Չնայած Գյումրիում ու Շիրակի մարզում աղքատության (46%) եւ գործազրկության ամենաբարձր ցուցանիշներն են, ու մարդիկ միշտ դժգոհում են, պահանջում իրավիճակ փոխել, բայց հեղափոխության օրերին հիմնական պայքարողները սոցիալական խնդիրներ չունեցող մարդիկ էին, նրանք պայքարում էին հանուն արդարության»,- ասում է Ղարիբը:
ՀԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ՎԱՆԱՁՈՐԸ
Վանաձորցի երիտասարդներն այնքան էին ոգեշնչվել հեղափոխությամբ, որ չկարողացան միայն «կողքից նայող», «թամաշա անող» մնալ: 24 ամյա վանաձորցի հեղափոխական Վահե Խաչիկյանն ասում է՝ թեեւ շատ երիտասարդ է, բայց արդեն հասցրել է մինչ հեղափոխությունն էլ անարդարությունների դեմ պայքարել. 3 տարի առաջ Երեւանում մասնակցել է «Էլեկտրիկ Երեւան» բողոքի ցույցերին, ու օրերով գիշերել փողոցում:
Վանաձորում Վահեն բողոքի ոչ մի ցույց բաց չի թողել: Ընկերներով հաճախ երթեր էին կազմակերպում: Հիշում է՝ «Երբ սկզբում շատ քիչ մարդկանցով քայլում էինք, քայլում, որոշ ժամանակ հետո շրջվում, տեսնում էինք մեր թիկունքում հոծ բազմություն է, ծայրը չէր երեւում, ու մենք հպարտ էինք, ոգեւորվում էինք, որ շատ ջահել ենք ու ցույց ենք առաջնորդում, »
«Կավիճով շրջանակներ գծեցինք ու գրեցինք՝ Վահեի տեղը, լրագրողների տեղը, քանի որ ՀՀԿ-ականները մեզ հետեւում էին, նաեւ ՀՀԿ-ականների համար էինք շրջանակով տեղ պահել…ու գրել՝ ՀՀԿ-ի տեղը»:
ԹԱՎՇՅԱ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ԹԱՎՇՅԱ ՁԱՅՆԸ՝ Մարիա Կարապետյան. Երեւան
Մարիան «Մերժիր Սերժին» նախաձեռնության անդամ է. ասում է՝ եթե շատերի համար հեղափոխությունը սկսվել է դեռ 1988 թվականից, երբ Հայաստանը Սովետական միությունից անկախացավ, իր համար այն սկսվել է այս տարվա մարտի 1-ին: Այդ օրը ընկերներով վերադառնում էին 2008 թվականի Մարտի 1-ին քաղաքացիական անհնազանդության զոհերի հիշատակին նվիրված երթից:
«Կար համոզմունք, որ այն, ինչ ես անում եմ՝ ճիշտ է»:
«Ապրիլի 17-ին, երբ Սերժ Սարգսյանին ԱԺ-ն ընտրեց որպես վարչապետ, այդ օրը որոշվեց՝ հեղափոխություն ենք անելու»
«Սկզբում դժվարություն կար: Մարդիկ մտածում էին, թե այս ամենը մարելու է, եւ մենք ընդամենը հետաձգում ենք նրանց աշխատանքի հասնելու պրոցեսը: Բայց աստիճանաբար, հեղափոխության մեթոդաբանության նկատմամբ ո՛չ ռեժիմը, ո՛չ էլ ոստիկանությունն այլեւս իմունիտետ չուներ»:
«Մարտ-ապրիլին հասարակությունը ինքնակրթվում էր, թե ինչ է քաղաքացիական անհնազանդությունը, հասկացան, թե այն ստեղծագործելու որքան հնարավորություն է տալիս»:
Թավշյա հեղափոխությունն առանձնահատուկ էր նաեւ այն պատճառով, որ շատ կանայք կային, երիտասարդ աղջիկները բողոքի ցույցերի էին անում, մայրերն իրենց երեխաների հետ մանկասայլակներով էին փողոց փակում. Նախկինում Հայաստանում նման բան չէր եղել:
Հետո նրան մարդիկ հիշում էին իր թավշյա ձայնից, ազդեցիկ ելույթներից:
«ՄԱՅԻՍԻ 8-ԻՆ, ԵՐԲ ՓԱՇԻՆՅԱՆՆ ԸՆՏՐՎԵՑ ՎԱՐՉԱՊԵՏ, ՄԵՆՔ ԸՆԿԵՐՆԵՐՈՎ ԳՆԱՑԻՆՔ ՊԱՏԿԵՐԱՍՐԱՀ: ՄԻՇՏ ԻՄ ԵԼՈՒՅԹՆԵՐԻ ԺԱՄԱՆԱԿ ՄՈՒԹ ԷՐ ԼԻՆՈՒՄ, ԵՒ ՀԱՃԱԽ ՄԱՐԴԿԱՆՑ ԴԵՄՔԵՐԸ ՉԷԻՆ ԵՐԵՒՈւՄ: ԵՐԲ ՊԱՏԿԵՐԱՍՐԱՀՈՒՄ ԽՈՍՈՒՄ ԷԻ, ԱՇԽԱՏՈՂՆԵՐԻՑ ՄԵԿԸ ՄՈՏԵՑԱՎ ԻՆՁ ԵՒ ԱՍԱՑ՝ ԴՈՒՔ ԱՅՆ ԱՂՋԻԿՆ ԵՔ, ՈՐ ՀԱՐԹԱԿՈՒՄ ԵԼՈՒՅԹ ԷԻՔ ՈՒՆԵՆՈՒՄ, ՁԵՐ ՁԱՅՆԻՑ ՃԱՆԱՉԵՑԻ: ԳՐԿԵՑ ԻՆՁ ՈՒ ԱՐՏԱՍՎԵՑ»:
ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՐԴԱՆԻՇՆԵՐԸ
Հեղափոխության օրերին եւ դրանից հետո Փաշինյանի «հեղափոխական» գլխարկն ու ուսապարկը, բարձրախոսն ու շարժմանը ուղեկցող թմբուկը, վուվուզելաները, Հայաստանի դրոշն ու քաղաքացիները խորհրդանշում էին Հայաստանի թավշյա հեղափոխությունը:
Փաշինյանի անբաժան «ընկերը»՝ ուսապարկը
Նիկոլ Փաշինյանի ձերբակալման օրվանից տարածվեցին «Դուխով» եւ «Նիկոլը ես եմ» գրառմամբ գլխարկները
Փաշինյանի թիմին առաջին օրվանից փողոցում հանդիպած պատահական շունը՝ «Չալոն» մինչեւ վերջ քայլեց նրանց հետ
Հեղափոխության օրերին կանայք իրենց երեխաների հետ՝ մանկասայլակներով փակում էին փողոցները
Հայաստանի գլխավոր հրապարակը՝ հեղափոխության օրերին
Նախագծի հեղինակներ՝ Նելլի Բաբայան, Գոհար Հակոբյան
Թարգմանիչ՝ Ամի Չիչակյան
Մոնտաժ՝ Ռուբեն Արեւշատյան
Պրոդյուսեր՝ Մելանյա Բարսեղյան
Օգտագործվել են նաեւ Photolure-ի եւ SputnikArmenia-ի լուսանկարները, կադրեր՝ Factor.am-ից եւ TSAYG TV-ից
Նախագիծը՝ OPEN Media Hub-ի օժանդակությամբ՝ Եվրամիության ֆինանսավորմամբ