UITDAGINGEN EN POLITIEKE MACHT

door Roan Van Eyck © BRUZZ

Illustraties: Jurgen Walschot

Burgemeester Dominique Defourny (MR) kan met redelijke zekerheid na 2018 aan een nieuwe termijn beginnen. De uitdagingen zijn niet min.

Elsene is erg à la mode en ik zit daar wel voor iets tussen.” Met die woorden trok PS’er Willy Decourty in 2016 zelfgenoegzaam een streep onder zijn twee en een halve termijn als burgemeester van Elsene. Hij had een pact gesloten met de liberalen: zij hadden in 2012 de meerderheid behaald en rijfden de meeste belangrijke schepenposten binnen, maar hij mocht nog even burgemeester blijven. Daarna zou Dominique Dufourny (MR) het stuur van de traditioneel donkerblauwe, kosmopolitische gemeente overnemen als eerste vrouwelijke burgemeester ooit. Dat gebeurde netjes zoals afgesproken. Maar, à la mode of niet, Dufourny erfde wel een resem aan problemen: een schrijnend tekort aan sociale woningen, een peperdure gemeenteadministratie, clusters verwaarloosde Elsense infrastructuur en ongure drughubs. Stuk voor stuk zogezegde ‘prioriteiten’ in het gemeentelijke beleidsplan uit 2012.

In twee jaar tijd kan je moeilijk grote misstappen zetten, maar je kan ook niet straf scoren. Toch: het ten langen leste in gang zetten van het Elsensesteenweg-dossier mag Dufourny gedeeltelijk op haar conto schrijven, daar zijn meerderheid en oppositie het over eens. De perceptie van de nieuwe burgemeester als ‘frisse wind’ is ook nog kraakvers. Het lijkt bijna alsof alleen een totale catastrofe haar herverkiezing zou kunnen verhinderen.

De liberalen scoren namelijk altijd in Elsene. De enige recente deuk kon in 2012 worden toegebracht door de nog steeds populaire voormalige MR-schepen Olivier de Clippele, die zich als onafhankelijke losscheurde van de liberale lijst en zo heel wat stemmen scoorde. Hij verhuist nu naar de MR van Brussel-Stad, maar zijn zoon Louis volgt hem op in Elsene*.

De Clippele vertrekt, maar hij heeft het wel hoog op met de huidige burgemeester. “Zij is sneller op de bal dan Decourty en ze luistert naar de mensen,” klinkt het.

De Elsense liberalen besturen samen met Défi, dat erbij is voor de ruime meerderheid en alleen de OCMW-voorzitter levert, en de socialisten. Voor de plaatselijke SP.A spelen de Brusselse spanningen met de Franstalige socialisten niet. Zij blijven bij de PS en vertrouwen erop dat de kiezer bij gemeenteraadsverkiezingen vooral kijkt naar personen, eerder dan partijen.

En sterspelers zijn er zeker bij de socialisten, met onder anderen schepen van Mobiliteit Caroline Désir en eerste schepen Béa Diallo.

De paarse coalitie loopt ogenschijnlijk gesmeerd. Er is geen enkele gemeenteraad in Brussel waar de schepenen en gemeenteraadsleden elkaar zo vaak feliciteren. Hoe heeft dit schijnbaar hyper-harmonieuze bestuur het er de voorbije zes jaar vanaf gebracht? Uit de regelmatig geüpdatete beleidsverklaring vallen een aantal hete hangijzers te destilleren.

Elsensesteenweg

Het meest opvallende is mobiliteit, met het Elsensesteenweg-project voorop. De langverwachte en fel bediscussieerde revitalisatie van de tweede winkelstraat van Brussel moet de recordleegstand daar tegengaan, een voorbeeld van autoluwheid vormen in een gewest dat in zijn geheel steeds denser wordt, en de wijk gewoonweg aangenamer maken. Met hetzelfde doel voor ogen werd en wordt er nog gewerkt aan talrijke Elsense werven, zoals de Generaal Jacqueslaan. Te veel tegelijk en abominabel gecoördineerd volgens de oppositie.

Toch strijkt Désir hierbij veel eer op. Zij trekt de socialistische lijst in 2018 samen met Diallo. Met de decumul in het verschiet zal ze, net als de burgemeester, haar parlementszitje moeten opgeven als ze als schepen verder wil nadenken over mobiliteitsproblemen. Van de broodnodige fietsinfrastructuur creëren tot de stiptheid van ‘sardienenbuslijn’ 71, die zich binnenkort door de shoppende voetgangers mag wurmen.

Een andere werf is de tweede grote beleidsprioriteit: het woonplan. De keerzijde van het à-la-modestatuut van de gemeente is dat ze bij de duurste van België is. De nabijheid van de Europese instellingen heeft als gevolg dat 32.000 van de 86.000 Elsenaren inwijkelingen zijn uit de EU-15. Matonge transformeert stilaan van Kinshasa tot mini-Europa. De eurocraten zijn vaak bereid om exorbitante prijzen te betalen op de Elsense huurmarkt, die meer dan dubbel zo groot is als de koopmarkt.

Zodra inwoners koopplannen hebben, verhuizen ze vaak naar betaalbaardere oorden met een groter aanbod. Daarbij komt nog een nijpend tekort aan sociale woningen, dat aanhoudt ondanks de vele wijkcontracten die de gemeente lanceerde sinds 2012.

Die gentrificatie zet druk op het lagere sociale stratum, maar toch blijft het spectrum arm-rijk zeer breed in de gemeente. Zo varieerde volgens het Brussels Instituut voor Statistiek en Analyse (BISA) het gemiddeld jaarinkomen in 2016 van 10.000 euro in delen van de Matongewijk tot meer dan 25.000 euro rond de Generaal de Gaullelaan aan de oostelijke oevers van de Vijvers, anderhalve kilometer verderop.

Dé abstracte uitdaging bij uitstek voor Elsene is dan ook sociale cohesie. Het huidige bestuur zegt de sociale diversiteit te koesteren en cultiveren. Het organiseert daarvoor diverse taalcursussen en wijkfeesten, en het stelt gemeenschappelijke ruimten genoeg open om arm en rijk bij elkaar te brengen.

Wie volgens het bestuur ook dichter bij elkaar moeten komen, zijn politie en burger. Die nabijheid moet er komen met fietsbrigades, minder kantoren en meer blauw op straat. De wens om de zone Brussel Hoofdstad-Elsene te ontbinden is op de lange baan geschoven. “We kunnen de Brusselse expertise goed gebruiken voor evenementen. Daarbij deelt de korpschef onze visie op wijkpolitie, een van mijn onbetwistbare prioriteiten,” zegt de burgemeester. “Het gevoel van veiligheid is onmisbaar. Iedereen moet op eender welk moment in eender welke buurt kunnen binnenwandelen zonder bang te zijn.”

Dat is niet zo vanzelfsprekend, onder meer door de taaie kleine drugcriminaliteit, van wiet in Matonge tot coke op het Kasteleinplein. “Maar er zijn nog altijd te weinig agenten om te spreken over echte nabijheid,” zegt oppositielid Yves Rouyet (Ecolo).

Financiën

Dan zijn er de gemeentefinanciën. Decourty wilde in zijn eerste legislatuur (2006-2012) het gebrek aan investeringen in de gemeenteadministratie compenseren. Zijn inhaalbeweging schoot compleet door, met als resultaat een gemeentelijke schuldenlastexplosie van 20 naar 140 miljoen euro en de dreiging van gewestelijke curatele. Het antwoord van Dufourny was onder meer verhoogde tarieven in culturele en sportieve centra en besparingen op gemeenteadministratie en -personeel, volgens de christendemocraten op een totaal niet transparante manier. Zelfs voor sommige socialistische bestuurders mogen de besparingen ophouden.

Een laatste stokpaardje van het huidige bestuur is bewonersparticipatie. De Elsense gemeenteraad wordt ook steevast ingezet met een burgerinterpellatie. Hoe dat soms kan terugslaan, is bewezen door het vurige bewonersverzet tegen het Molière-wooncomplex aan de Waterloosesteenweg. Toenmalig schepen van Stedenbouw Nathalie Gilson (MR) had het gecontesteerde plan goedgekeurd, maar werd na het protest teruggefloten door Dufourny en verloor haar bevoegdheid. Een pijnlijke episode en volgens oppositielid Julie De Groote (CDH) het toonbeeld van een gebrek aan stedenbouwkundige visie in Elsene. “Ze blijven maar vergunningen uitdelen voor catastrofale projecten. De verloren groene ruimte op de VUB/ULB-campus, of de huizen aan Solvay, die dingen krijgen we nooit meer terug. Misschien is binnenkort Matonge aan de beurt.”

Wat kan er veranderen in 2018? Een meerderheid zonder liberalen is haast even ondenkbaar als een standhouden van de in Brussel geschandaliseerde PS. “Maar met de groenen (de tweede partij in Elsene, red.), geraken de liberalen niet door één deur,” besluit De Clippele. Dus, al is een kleine centrumrechtse meerderheid met Défi en de kleine christendemocraten niet ondenkbaar, de status quo loert om de hoek. Hij ziet alleen iets donkerder paars.

Doet Maité het opnieuw?

Elsene staat bekend als een erg Franstalige gemeente. Erg Frans zelfs: maar liefst een bewoner op de acht heeft de Franse nationaliteit. Het aantal Nederlandstalige Elsenaren groeit, maar de aantallen blijven naar schatting evenwel laag. Ter illustratie: in 2012 stemden een dikke 2.700 kiezers op een Nederlandstalige kandidaat of lijst. De meeste voorkeursstemmen gingen toen naar Valérie Libert (Open VLD), die nu ook kandidaat is, maar in het meerderheidspact werd de jonge cultuurliefhebster Maite Morren (SP.A, toen 28) naar voren geschoven als schepen van Nederlandstalige Aangelegenheden, Informatica, Wijkleven, Drukkerij, Economaat. Stuk voor stuk lichte portefeuilles, geen Elsense Ans Persoons of Els Ampe dus.

Ondanks de overheersende ‘Franstaligheid’ is het Nederlands zichtbaar in Elsene. Behalve talrijke evenementen zijn er antennes zoals GC Elzenhof, in maart nog stevig geïnjecteerd met 500.000 euro Vlaams kapitaal; basisscholen Lutgardis en De Wimpel, ook succesvol bij Franstaligen; de VUB, de grootste werkgever van Brussel; en de Sans Souci-bibliotheek, onlangs gerenoveerd en gerevitaliseerd, volgens Morren zelf haar belangrijkste wapenfeit van deze legislatuur.

“Er is wel wat misprijzen,” zegt de schepen, die heeft moeten vechten tegen financiële beknibbeling op Nederlandstalige Aangelegenheden. “Maar de laatste jaren gaat het beter, sinds de switch naar Dufourny.” Die laat zich al eens spotten in Elzenhof en zegt te willen werken aan haar Nederlands, volgens Morren een heel verschil met de “oude generatie” van ex-burgemeesters Decourty en Yves de Jonghe d'Ardoye d'Erp (MR), momenteel nog schepen van Cultuur.

Zelf had Morren meer willen doen voor het Nederlandstalig onderwijs in Elsene, dat dringend aan een uitbreiding toe is. Verdere kritiek? “De Nederlandstalige gemeenschap is hier, ondanks Morrens goede inspanningen, nog te veel ‘ons-kent-ons’,” aldus Kris Wouters van Elzenhof, die Morren ook te weinig hands-on vindt bij de projecten die ze subsidieert. “Ik geef initiatiefnemers graag genoeg ruimte, te veel gemeentelijke inmenging is niet goed,” reageert de socialiste.

Cultuur blijft de droombevoegdheid voor Morren. Maar áls het socialistische kartel al in de meerderheid blijft, zou het de eerste keer zijn dat een Nederlandstalige schepen in Elsene zo’n belangrijke bevoegdheid krijgt. Noch Morrens eigen prognose, noch Dufourny’s commentaar voorspelt daaromtrent veel goeds. “Maite Morren doet haar job met veel brio. Ze kan wél heel wat verwezenlijken met Wijkleven en Informatica,” klinkt het bij de burgemeester. “Maar ze blijft een wettelijk verplichte extra schepen." Lees: en meer niet.

Klik op de identikit-animatievideo van BRUZZ tv hierboven.

* Eerder schreven we in deze longread dat Olivier de Clippele zou terugkeren naar de Elsense MR, om vanop een lage plaats in de lijst de burgemeester te steunen. Ondertussen kwam aan het licht dat de Clippele naar Brussel-Stad verhuist en in Elsene wordt vervangen door zijn zoon Louis. Lees het hier.