Donderdag wordt het namenmonument van Leeuwarden onthuld, met daarop 544 namen van de Joodse oorlogsslachtoffers uit Leeuwarden. Onderzoeker Halbe Hageman zocht heinde en verre af om alle namen te verzamelen.
Het monument komt bij de Joodse School aan de A.S. Levissonstraat.
Het idee ontstond uit toneelstuk De Joodse Bruiloft van Auke Zeldenrust.
De namen komen ook in dat stuk voor en zo ontstond het idee om - net als in Amsterdam - een namenmonument op te richten.
"In protte Joadse minsken ha gjin grêf, om't se omkaam binne yn de kampen", vertelt Zeldenrust.
"Der is gjin plak om te betinken. Dit monumint kinst sjen as in symboalysk grêf."
Maar: welke namen moeten op zo’n monument? Die vraag probeerde Hageman te beantwoorden.
Hageman koos met Zeldenrust een aantal criteria.
“It moatte minsken wêze dy’t yn de oarlochsperioade op ien oft oare wize yn Ljouwert wenne ha of fêstige wiene.”
Daarnaast zijn het mensen die door of vanwege de oorlog zijn omgekomen.
“Troch wie maklik, mar fanwegen wie in oare kwestje. By Joaden leit suisïde hiel gefoelich, dat strookt net mei it geloof.”
Er waren al lijsten met oorlogsslachtoffers, maar die zijn niet compleet. Zo staat er in het Verzetsmuseum een monument met namen van slachtoffers die vanuit Fryslân gedeporteerd werden.
Maar dus niet álle Leeuwarder slachtoffers.
Het verzamelen van alle namen was dan ook een zware bevalling, vooral voor die laatste groep. “De minsken dy’t selsmoard pleecht ha wiene net op listen kaam, mar dy woene we ek op it monumint ha.”
Toen die namen uiteindelijk verzameld waren, kwam het volgende obstakel: de spelling.
“Guon minsken brûkten harren Joadske namme”, zegt Hageman. Hij zocht geboorte- overlijdens en trouwakten na, waarbij de naam op de oudste akte gebruikt is voor het monument.
Zulke akten waren er niet voor 16% van de Leeuwarder Joods bevolking, omdat zij uit bijvoorbeeld Duitsland of Polen gevlucht waren.
In de Leeuwarder archieven misten ook de transportlijsten van Westerbork. In Amerika werd nog een lijst gevonden.
Hageman denkt dat hij na al dat onderzoek de lijst met namen nu compleet heeft.
“Ik bin foar 99 persint wis dat wy alle nammen ha, mar silst altyd noch sjen dat der in reaksje komt. At der noch ien komt, moat dy taheakke wurde. Dus it is net ôf, mar gruttendiels wol.”