Loading

els vermeersch Over Permeke. Met de klankkleur van een basviool

Ensor en Spilliaert ken je natuurlijk al, maar ook Permeke is een van de ‘Grote drie van Oostende’. In de Venetiaanse Gaanderijen kan je vanaf 6 juni een prachtige overzichtstentoonstelling over Constant Permeke bezoeken met heel wat unieke werken en leuke extraatjes. UiT van Thuis sprak met het kloppend hart van de tentoonstelling, curator Els Vermeersch.

door Gaike Gavart

Hoe kan je de band van Permeke met Oostende omschrijven?

Permeke is vijf jaar oud als hij met zijn ouders in Oostende komt wonen. Hij groeit op in onze kuststad. Zijn vader is ook kunstenaar en heeft een boot. Permeke krijgt dus de liefde voor de kunst en het water met de spreekwoordelijke paplepel binnen. Hij koopt later zelf een boot die hij de Zeeuw noemt. Altijd opnieuw zal hij aangetrokken worden door de zee. Na een korte etappe in Brugge en Gent tijdens zijn studies, keert hij als jonggehuwde man terug naar Oostende. Tijdens de Eerste Wereldoorlog raakt Permeke gewond en als gevolg daarvan verblijft hij vier jaar in Engeland. Daarna keren Permeke en zijn vrouw terug naar Oostende en blijven er wonen tot in 1929. Dan bouwt Permeke zijn huis in Jabbeke, het huidige Permekemuseum. Hij heeft dus de helft van zijn leven in Oostende gewoond en gewerkt.

Permeke houdt van het ‘oost–einde’ van de stad en vertoeft vaak in de buurt van de vissers en de Vuurtorenwijk. Hij is empathisch en trekt er graag op uit met de vissers om samen op zee te vissen. In zijn werk zijn hiervan sporen te zien. Hij tekent en schildert de vissersbevolking op een schitterende manier. In de jaren 1920 merk je een grote focus op het leven aan de kade, in de haven en op de zee. De mens die leeft en werkt met de zee staat vaak centraal in zijn werk. Samen met Ensor en Spilliaert vormt Permeke de grote drie van Oostende. De eerste twee zijn wellicht heel bekend, de band van Permeke met Oostende is misschien minder bekend en is volgens mij aan een absolute opwaardering toe. Zoveel schilderstalent in één stad... Waar vind je dat?

Ensor, Spilliaert en Permeke, zoveel schilderstalent in één stad... Waar vind je dat?

Wat typeert het werk van Permeke?

Permeke is een expressionist. Dat wil zeggen dat hij niet zomaar de zichtbare werkelijkheid weergeeft, maar dat hij uitdrukt wat je vanbinnen voelt. Hij observeert en tekent vaak de essentie van zijn tijd. Daarvoor durft hij wel eens de dingen te vervormen. Als je naar de afgebeelde vissers kijkt, dan zie je karakters en niet zozeer portretten. Hij maakt bijvoorbeeld de handen heel groot om aan te tonen hoe hard het werk is. Een oude zittende visser heeft de trekken van een melancholische pierrot, een figuur in de Langestraat ’s nachts staat bijzonder klein en verloren tussen de huizen die schots en scheef staan en de sfeer van eenzaamheid benadrukken. Permeke is eigenlijk een ongelooflijke verteller. Zijn werken scherpen onze fantasie aan en doen ons nadenken over de dingen des levens.

Wat is het absolute pronkstuk van de tentoonstelling en waarom?

Ik vind het moeilijk om een keuze te maken want er zitten veel mooie werken tussen. Er zijn bovendien verschillende redenen waarom iets een pronkstuk kan zijn… ‘De baadster’ bijvoorbeeld, is een heel mooi werk dat niet gekend is. Het werk werd in de jaren ‘80 gekocht voor een privécollectie en is tot nu toe nooit weggeweest uit de living van de eigenaar. Deze tentoonstelling biedt een unieke kans om het werk te zien. Maar echt… deze vraag voelt aan als ‘kill your darlings’.

Wat trouwens ook leuk is aan de tentoonstelling, is het feit dat Permeke hier getoond wordt in dialoog met een aantal goeie bevriende kunstenaars en met de topfotograaf Maurice Antony. Zo zie je in één ruimte een schitterende Antony-foto gemaakt in de Bonenstraat, een schilderij van Spilliaert uit een privécollectie én een werk van Permeke met de titel ‘Het steegje’. Die drie werken tonen aan hoe je op diverse manieren naar de werkelijkheid kunt kijken. De fotograaf observeert, Spilliaert verstilt en Permeke vertelt!

De tentoonstelling zet in tijden van corona zoveel mogelijk in op beleving. Wat moeten we ons hierbij voorstellen?

Corona gooide wat roet in het eten… Aanvankelijk waren we uit ons lood geslagen maar nu voelt het aan als iets wat misschien ook wel voordelen heeft. Je kan de tentoonstelling in alle rust bezoeken want het aantal bezoekers per uur is beperkt. We hebben er alles aan gedaan om een bezoek aan de tentoonstelling zo veilig mogelijk te laten verlopen.

Doordat er geen groepsbezoeken met gids mogelijk zijn, hebben we gefocust op voldoende maar gedoseerde tekst. Er is een erfgoedapp die je kunt activeren via je smartphone en waar het verhaal van de tentoonstelling verteld wordt door Jan Decleir die in de rol van Permeke kruipt. Vanuit dit vertelstandpunt word je gewoonweg meegesleept in het verhaal. Er wordt ook aandacht besteed aan onze jongste bezoekers en er zijn speciale applicaties voor mensen met een beperking. Met andere woorden: alles is zo breed en zo publieksvriendelijk mogelijk gemaakt.

Via de erfgoedapp luister je naar Jan Decleir die in de rol van Permeke kruipt en het verhaal van de tentoonstelling vertelt.

De tentoonstelling is opgevat als een imaginaire wandeling langs de dijk. Je wandelt langs de werken van de vissers en hebt zicht op de marine schilderijen. Daarna wandel je binnen in de grote salon met een prachtig gerestaureerde luster. Je kijkt naar de werken en je voelt de levenssfeer van de kunstenaar. Je kunt kranten inkijken, een brief lezen of je verdiepen in de kwartierstaat van de familie. De woonkamer kijkt uit op de kade en de schilderkunst!

Waarom moeten mensen zeker naar de tentoonstelling komen?

Je krijgt een unieke blik op Permeke en zijn relatie met Oostende. Je krijgt het werk te zien maar leert ook de persoon beter kennen. Je voelt ook hoe dit alles start in een atelier van een kunstenaar in een stad als Oostende. Permeke is een figuur waar we fier op kunnen zijn. Tot op vandaag wordt het werk van Permeke getoond en kan het bij wijze van spreken ook mensen aan de andere kant van de wereld ontroeren. De ingrijpende coronaperiode heeft aangetoond dat cultuurbeleving en schoonheid veel deugd kunnen doen en dat mensen daarnaar uitkijken. Dat in combinatie met de unieke locatie op de zeedijk van Oostende zorgt voor een totaalbeleving.

Via deze video krijg je een eerste blik op de tentoonstelling >>

<< Expo >>

OVER PERMEKE. MET DE KLANKKLEUR VAN EEN BASVIOOL

Nog tot en met 8 november te bezoeken in de Venetiaanse Gaanderijen.

<< Catalogus >>

Bij de expo hoort een catalogus (192 pagina's / 30 euro) met werk van Constant Permeke en bevriende kunstenaars. Piet Boyens, Norbert Hostyn, Xavier Tricot, Luc François en curator Els Vermeersch schrijven over het leven en werk van de kunstenaar met de focus op zijn relatie met de zee en zijn realisaties tot het eind van de jaren '20 van de vorige eeuw. Omwille van de veiligheidsmaatregelen is de museumshop gesloten. Indien je dit wenst, kan je via cultuur@oostende.be jouw bestelling doorgeven. De medewerkers helpen je graag verder.

<< Volg Oostende Cultuurstad >>

Ook online kan je deze tentoonstelling volop beleven. Volg Oostende Cultuurstad en geniet van een virtuele rondleiding, doe mee aan verschillende wedstrijden en kom meer te weten over de thema’s uit de tentoonstelling.

UiT in Oostende is een publicatie van Stad Oostende (juni 2020)

Afgebeelde werken van Constant Permeke: De Oostendse visser (1920), Volksvrouw (1921), Marietje ruggelings met sjaal (1907)

Meer artikels op www.oostende.be/uitvanthuis

Created By
Chris Muylle
Appreciate