Wat is digiscoping?
In de tijd van betaalbare lange telezooms van 500 of 600mm, vraag je je wel eens af of het "digiscopen" met een telescoop nog wel zin heeft. Iedere vogel- en natuurliefhebber heeft echter wel eens meegemaakt dat het te fotograferen onderwerp zeer schuw was en/of zich op een zeer grote afstand bevond. Een hert of vos lukt vaak nog wel, maar een Plevier of zelfs zangvogel blijft zelfs met een 600mm objectief nog steeds een stip op de foto. Een echt teleobjectief van 1000 of zelfs 2000mm is niet te koop, onhandelbaar en prijzig. Ook is het van belang om te weten of de te maken foto's bedoeld zijn voor publicatie in een blad, online blog of slechts als visueel bewijsmateriaal van een bijzondere waarneming.
Verschillende methoden van digiscopen
In de loop der jaren zijn er meerdere methoden ontwikkeld om te kunnen digiscopen. Hierbij hangt de keuze af van de gewenste uiteindelijke beeldkwaliteit en het gebruikersgemak. We onderscheiden hierbij de onderstaande vier methoden:
- Telescoop + oculair + digiscoopadapter + mobile telefoon of tablet
- Telescoop + oculair + digiscoopadapter + digitale compactcamera (APS-C of Full-Frame)
- Telescoop + oculair + digiscoopadapter + digitale DSLR of mirrorlesscamera (APS-C of Full-Frame)
- Telescoop + digiscoopadapter + digitale DSLR of mirrorlesscamera (APS-C of Full-Frame)
Methode vier: Voorheen was het alleen mogelijk om bijv. je canon of Nikon camera rechtsreeks op de telescoop aan te sluiten. De telescoop fungeert hier als een flink teleobjectief van omgerekend zo'n 800mm / 1200mm met een lichtsterkte van F10. De beeldscherpte is optimaal bij gebruik van een telescoop met Fluoriet of APO glas, maar het daadwerkelijk gebruik is lastig door de zeer donkere reflexzoeker. Het is hierdoor erg moeilijk om te zien of de foto scherp zal worden of niet. Gelukkig is dit met de huidige hoge resolutie digitale zoekers of LCD's met Live View geen enkel probleem meer. De zoeker compenseert automatisch het lichtverlies.
Methode drie: Om een nog grotere vergroting te krijgen moet er door het oculair van de telescoop gefotografeerd worden. Normaal is dit niet mogelijk met een DSLR of mirrorless camera, maar sinds heel kort heeft Leica een 35mm digicoping objectief dat op het oculair bevestigd wordt van de Leica Televid 65 en 82. Hierop kan dan met een T2 adapter ieder merk en type camera bevestigd worden zoals de Leica SL, TL, Q of camera's van Canon, Nikon en Sony.
Methode twee: Voorheen kon er alleen door het oculair heen gefotografeerd worden, als er gebruik werd gemaakt van een digitale compactcamera met een korte zoom. De kleine lensdoorsnede van het objectief van de compactcamera viel dan precies binnen die van het oculair, en zo kon er dan perfect een opname gemaakt worden. Een veel gebruikte camera hiervoor was de Leica D-lux 4 en 5.
Methode een: Doordat de mobile telefoons een steeds betere camera kregen, werd het mogelijk om snel en eenvoudig foto- en video opnamen te maken door de telescoop. Door de kleine sensor is de scherptediepte flink groot en kan het AF van de telefoon helpen met het verkrijgen van een scherpe foto. Het nadeel is wel dat het dynamisch bereik klein is t.o.v. de digitale camera's zodat de belichting veel kritischer is en al snel kan leiden tot uitgebleekte hoge lichten of te donkere partijen. In nood wordt de mobiel soms tegen het oculair gehouden, maar met ene dedicated digiscope adapter is het resultaat veel beter en het gebruiksgemak ook veel hoger.
Digiscoopadapters voor mobiele telefoons en tablet.
Voor mobiele telefoons en tablets zijn er twee soorten adapters te koop. De ene is speciaal gemaakt voor 1 type telescoop en 1 merk en type telefoon/tablet, een goed voorbeeld zijn die van het merk Phonescope. De andere is universeel en past dus op de meeste telescopen en telefoons. Van dit laatste type had ik er een mee voor twee dagen vogelskijken op Texel. Deze Hookupz 2.0 adapter is aan te passen aan je telefoon en telescoop + oculair combinatie.
Onmisbaar zijn een goed statief en remote control voor je telefoon
Om met een vergroting van 25-90x nog een scherp en niet trillend beeld te hebben is een stabiel statief noodzakelijk. Ook het type statiefkop is van groot belang, maar wat vooral erg belangrijk is bij het observeren van vogels met hoge vergrotingen, en al helemaal bij het digiscopen, is dat de statiefkop niet door mag zakken nadat deze is vastgezet. Helaas hebben mijn zwaar Manfrotto statief en kop hier wel last van. Een kop van Novoflex zoals de Magic of Classic ball, of de nieuwe van Gitzo hebben dit niet. Dus vogel vinden, scherpstellen en vastzetten en de foto maken is dan mogelijk in 1 handeling. Bij mijn en vele andere statieven moet je een paar keer de kop ontgrendelen en dan iets hoger mikken en weer vastdraaien. Dit kan er toe leiden dat de vogel helaas gevlogen is op het moment van de uiteindelijke opname. Iedere trilling van de telescoop en statief wordt ook 25-90x vergroot, en daarom is een remote control van de telefoon noodzakelijk. Er zijn diverse bluetooth remotes te koop van bijv. Kaiser en Polaroid, maar bij een iPhone kan ook de volumeregelaars op de hoofdtelefoon gebruikt worden voor een trillingsvrije opname.
Stappenplan voor het maken van een goede digiscoopfoto
Let er op dat lens van de camera exact in het midden van de uitsparing van de digiscoopadapter komt te zitten. Zorg er vervolgens voor dat alles goed vergrendeld wordt. In het meest ideale geval wordt de telefoon ook niet meer ergens anders voor gebruikt en blijft het op de digiscoop adapter zitten.
Bij de eerste pogingen om de adapter op de telescoop aan te sluiten komt het vaak voor dat er totaal niets te zien is of slechts half. Dit heeft te maken met de "eye-relief" afstand van het gebruikte oculair. Het scherpe brandpunt ligt bij de meest oculairen zo'n 18mm boven de lens van het oculair. Wordt de digiscoopadapter dus tegen het lensdeel aangedrukt dan wordt het beeld niet scherp. Na wat uitproberen vind je al snel de optimale werkafstand voor jouw telescoop. Als de afstand eenmaal goed is, dan moet nog de lens van de telefoon exact in het midden van het oculair van de telescoop geplaatst worden. Het zal door het gebruik voor kunnen komen dat de adapter iets verschuift, waardoor er zwarte vlekken in beeld verschijnen. Alleen bij het perfect centreren onstaat er een mooi en helder totaalbeeld.
Gebruik de juiste vergroting voor iedere foto
Alleen bij de laagste vergroting van 20-25x heb je de meeste lichtopbrengst en het scherpste beeld. Bij hogere vergrotingen en vaak ook bij grotere afstanden heb je snel last van luchttrillingen door "hitte". Hitte is erg relatief. Op Texel had ik er al last van bij 15 graden en zon, maar ook bij miezer en 11 graden. Bij de Leica Televid 77 APO kreeg ik een zo goed als beeldvullend en nog helder beeld bij 35-45x vergroting. Hoe groter de doorsnede van de telescoop hoe helderder het beeld bij grotere vergrotingen.
Het bewerken van digiscoopfoto's met Snapseed.
Onbewerkt beeld zo uit de iPhone 6+
Na flink wat bewerkingen in Snapseed is het beeld scherper en contrastrijker. HDR bewerking geeft ook beter verdeling licht/donker.
Hier is de gewenste uitsnede gemaakt. Een telefoon met zo hoog mogelijke resolutie is hierbij het beste.
Hoewel in het groot geen fraai beeld meer, geeft het wel duidelijk twee Steltkluten weer en rechts in beeld ook een zeldzame Zomertaling.
Welke bewerkingen zijn nodig?
Bij het bewerken van een digiscoopfoto in Snapseed op de iPad/iphone zijn de onderstaande bewerkingen nodig:
- Snapseed HDR bewerking in de optie "natuur of mensen"
- In bewerken aanpassing van het verflauwde contrast
- verzadiging iets terugbrengen wat HDR heeft opgepept
- "Sfeer" versterken of verlagen naar gelang de opname
- Highlights versterken om contrast te verhogen (zet histogram aan!)
- Schaduwen /zwarting verlagen (zet histogram aan!)
- Selectieve aanpassingen van grote vlakken zoals lucht en gras/grond.
- Je kunt ook selectief de "structuur" aanpassen en hierdoor de ruis in de lucht verminderen.
- "Details" verhoog structuur en beeldscherpte iets.
- Draaien van het beeld om het waterpas te maken
- Uitsnijden van het beeld
- Opslaan of exporteren van het beeld. Het mooie is van opslaan dat het non-destructive is!
Gratis Snapseed Digiscoping Preset voor auto-correctie foto's.
Alle bovenstaande Snapseed correcties (minus de uitsnede en selectieve correcties) kun je met 1 scan van de QR tag ook toepassen op je eigen digiscope foto's. Na gebruik kun je het opslaan als je eigen "Look".
Digiscoping en video
Naast fotografie is het tegenwoordig ook heel goed mogelijk om ene video te maken van wat je ziet. Door de 16:9 beeldverhouding wordt er automatisch al een uitsnede en daardoor een iets sterkere vergroting gebruikt. De twee video's hieronder laten eerst een zeldzame Dwergmeeuw zien op een 150-200m in een van de Horsmeertjes, en de ander een grote groep Grote Sterns op het Wagejot op zo'n 75 meter.
Credits:
Rob van Keulen