Atleten die een punt achter hun topsportcarrière zetten; het zijn er ontelbaar veel. Allen met een eigen reden. Ze voelen te veel druk om goed te presteren, er is een maatschappelijke carrière in het vooruitzicht of het gaat om familiale redenen. Tom Dumoulin kondigde eind januari aan een pauze te nemen vanwege de hoge prestatiedruk. Topsporters als Dumoulin, maar ook volleybalsters Celeste Plak en Lonneke Slöetjes, die op deze manier een punt achter hun carrière zetten zou niet mogen gebeuren, geeft sportpsychologe Danielle Vermeulen aan: "Met de juiste begeleiding hoeft een atleet niet op dit punt te komen. Ongeacht of dit voor Tom of een andere atleet geldt."
CELESTE PLAK (volleybal) nam in 2020 een pauze vanwege te hoge prestatiedruk
Foto: Brabant Dagblad
Lonneke Slöetjes (volleybal) nam in 2020 een pauze vanwege te hoge druk. Mentaal was ze op.
Foto: AD.nl
Stefan Groothuis (schaatsen) raakte in 2011 in een depressie door prestatiedruk.
Foto: NOC*NSF
Nycke Groot (handbal) zet in 2020 een punt achter haar carrière. Ze is mentaal 'uitgeput' door te hoge druk van buitenaf.
Foto: AD.nl
Yvette Broch (handbal) nam tussen 2018 en 2020 een pauze om bij te komen. In 2021 zal ze weer wedstrijden gaan spelen.
Foto: Volkskrant.nl
Jeroen van der Lely (voetbal) genoot niet meer van het leven als topsporter door prestatiedruk. Hij richt zich nu op de studie.
Foto: Tubantia.nl
Maartje Paumen (hockey) kon het niet meer opbrengen alles uit haar lichaam te geven en stopte in 2016.
Foto: NU.nl
Marijke de Visser (atletiek) kampte met een eetstoornis door hoge prestatiedruk.
Foto: hardloopnetwerk.nl
Atleet en coach op één lijn
Als coach zijnde moet je goed in contact blijven met je atleten, geeft sportpsychologe Daniëlle Vermeulen aan. "Het kan demotiverend zijn als het lijkt alsof de coach de keus maakt voor de atleet", beschrijft ze. Ook helpt het voor een atleet om goed gehoord en gezien te worden. Vermeulen: "Autonomie is een basisbehoefte van de mens, niet alleen van een atleet. Hun mening moet tellen en beslissingen moeten serieus genomen worden." Of dit het geval is geweest bij Dumoulin kan ze niet bevestigen: "Elke atleet heeft zijn eigen sterktes en zwaktes. Het is alleen maar dapper dat Tom de keus maakt om een stap terug te doen, om welke reden hij dan ook in deze situatie is gekomen."
Van toploper naar marketing specialist
Een voorbeeld van een atleet die een maatschappelijke carrière in het verschiet had, is toploper Edwin de Vries. Afkijken kon hij tijdens zijn profjaren bij ploegmaat Michel Butter. Talent had hij niet, zegt hij zelf, maar jaren van hard werken bracht hem tot mooie prestaties. Stoppen op je hoogtepunt is iets wat De Vries kan beamen. Van tevoren aangekondigd liep hij in september 2019 zijn laatste wedstrijd als professioneel loper. Na 2 uur, 13 minuten en 38 seconden kwam de 28-jarige loper uit Almere over de streep in de Berlijnse marathon. Vandaag de dag is dat dicht op de Olympische limiet. En dat met het geweten dat er nu razendsnelle schoenen op de markt zijn. De Vries: "Tuurlijk zijn er nu veel technologische ontwikkelen gaande in de sport, maar die staan los van mijn persoonlijke capaciteiten." Die capaciteiten zijn niet alleen aangeboren. Daar werd jarenlang hard voor gewerkt.
"Ik wil alles wat ik heb geleerd als topsporter toepassen op mijn maatschappelijke proces"
De atleet van Team Distance Runners heeft alles gegeven: "Ik heb echt het maximale uit het proces gehaald. Een topcoach, topteam, voedingsdeskundige, sportarts. Maar ook trainingskampen in het buitenland en een hoogtetent in mijn eigen huis. Ik heb er alles voor gedaan."
De keus om zijn succesvolle topsportcarrière - De Vries werd maar liefst 14 keer Nederlands kampioen - te beëindigen was om maatschappelijke redenen. De Vries: "Ik wilde graag het maximale uit mijn maatschappelijke carrière halen door met dezelfde discipline te werken als in de topsport. Daar zit nu mijn focus en daar wil ik de beste resultaten neerzetten. Ik wil alles wat ik heb geleerd als topsporter - leren van experts, mezelf omringen met de juiste mensen en kritisch kijken naar het proces - toepassen op maatschappelijk vlak."
Joop Zoetemelk: het lichaam was op
Edwin de Vries was niet de enige die de handdoek in de ring gooide. Zo stopte Joop Zoetemelk in 1987 als profwielrenner. Zoetemelk kende een carrière met veel zware periodes. Ondanks die tegenslagen wist hij zichzelf altijd mentaal bij elkaar te rapen. Een voorbeeld voor Stefan Groothuis die na tijdens zijn depressie wereldkampioen werd. Eveneens Zoetemelk die op 38-jarige leeftijd als eerste over de streep kwam bij een WK. Bij zowel Groothuis en Zoetemelk was de reden om definitief te stoppen hun leeftijd.
Foto: Wielerflits.nl
Hard work beats talent, when talent doesn't work hard - Tim Notke
In beeld: een succesvolle carrière komt ten einde
Naast sportheld Joop Zoetemelk gaven ook Inge de Bruijn (zwemmen), Erben Wennemars (schaatsen) en Michel Veldman (voetbal) hun topsportcarrière op. Alledrie hadden hier een andere reden voor: maatschappelijke carrière, niet goed genoeg meer om mee te kunnen doen en familiale redenen. Zie de video hieronder voor meer over deze drie oud-topsporters.
Coach moet mentale welzijn van atleet aanvoelen
In het geval van profrenner Tom Dumoulin zit het mentaal zo 'in de knoop' dat hij tijdelijk afstand neemt van het fietsen. Hij moet uitzoeken wie hij is: zowel óp als naast de fiets. Zo beschrijft hij in de video die de Nederlandse wielerploeg Jumbo-Visma naar buiten brengt. Sportpsycholoog Lars van der Eerden begeleidt meerdere atleten tijdens hun leven als topsporter. Ook Dumoulin kwam met name in de juniorenjaren vaak in aanmerking met Van der Eerden. De psycholoog uit Limburg ziet het als een stroomversnelling: "Hij wint de Tour en krijgt veel media-aandacht. Uiteindelijk zijn de prestaties er en gaat het fysiek in een steile lijn omhoog. Als het mentale gedeelte die snelheid niet kan bijhouden hoopt zich dat op." Dat de Limburgse prof zich nu even terugtrekt verbaast Van der Eerden dan ook niet: "Als je heel veel succes hebt is het altijd leuk. Wat dat betreft heeft Dumoulin al een mooie carrière achter de rug. Maar in de documentaire van Team Jumbo-Visma zag je dat hij worstelde met tegenslagen. Goed dat hij nu een stap terug doet en hopelijk krijgt hij goede hulp van zijn team."
(Luister voor meer uitleg van sportpsycholoog Lars van Eerden het audiobestand hieronder)