Het gemak waarmee je goederen en diensten online kunt kopen is criminelen niet onopgemerkt gegaan.
In een oerwoud van payment service providers (PSP’s), e-wallets, vouchers en cryptovaluta is “follow the money” makkelijker gezegd dan gedaan.
Deze Veilig Digitaal special benoemt een beknopt overzicht van enkele veelgebruikte mogelijkheden.
Terwijl een traditionele bankrekening makkelijk te traceren is naar de eigenaar, bieden nieuwe betaalmogelijkheden ook nieuwe kansen om de herkomst van het geld te verhullen.
Payment service providers (PSP’s)
Dit zijn bedrijven die online betaalmogelijkheden bieden voor bijvoorbeeld webshops. Enkele bekende namen onder PSP’s zijn Mollie Payments, Adyen, Pay.nl, Multisafepay en Buckaroo.
Zij zorgen ervoor dat een webshop de mogelijkheid kan bieden tot betalen met met IDEAL, creditcard, incasso en overschrijving. De PSP verzamelt het geld dat de klanten overmaken bij elkaar en zet dit door naar de rekening van de webshop.
Deze manier van dienstverlening is legaal maar kan door criminelen worden misbruikt. De dienst wordt in principe alleen aan bedrijven aangeboden. Maar de praktijk wijst uit dat criminelen aan deze voorwaarde kunnen voldoen. Het is mogelijk dat er gebruik wordt gemaakt van documentatie van andere bedrijven (KvK registratie en rekeningnummer) of van eigen bedrijven van criminelen zelf. Op de Nederlandse markt zijn meer dan 20 PSP’s actief waarvan sommigen wel en sommigen niet onder de toezicht van de Nederlandse Bank vallen.
Onder andere PSP’s met een hoofdkantoor in een ander EU-land zijn vrijgesteld van toezicht van de Nederlandse Bank. Er komen steeds nieuwe partijen bij en oude partijen kunnen hun activiteiten aanpassen. Hierdoor is het moeilijk om algemene uitspraken te doen over de mate waarin en maatregelen waarmee deze instellingen proberen fraude tegen te gaan.
In de praktijk komen deze rekeningen vaak in beeld bijvoorbeeld bij fraude- en oplichtingszaken. Onder andere bij de zogenaamde Microsoft fraude wordt vaak gebruik gemaakt van deze rekeningen. Het rekeningnummer ziet er “normaal” uit, dat wil zeggen dat het een gewone IBAN-nummer is. Maar de tenaamgestelde is een payment service provider, bijvoorbeeld Pay.nl. Soms staat bij de betaling een hele andere naam dan de naam van een payment service provider, bijvoorbeeld de naam van een privé persoon of een bedrijf.
Hoe kom je erachter dat je te maken hebt met een PSP: De meeste van dit soort rekeningen komen wel geregeld voor bij allerlei oplichtingen. Met een Blueview bevraging met het rekeningnummer in de vrije tekst kom je er vaak achter. Een andere makkelijke ingang is het googlen van het rekeningnummer.
En dan: Betaling via een PSP is legaal en op zichzelf dus geen criminele handeling. Als je weet dat het geld naar een dergelijke derdegeldenrekening is doorgesluisd weet je eigenlijk nog niets. Het geld moet natuurlijk op de een of andere manier terecht komen bij de dader(s) maar vaak gaat het geld niet vanaf een PSP-rekening naar een herkenbare privérekening in Nederland maar wordt het verder doorgesluisd naar bijvoorbeeld een bedrijfsrekening in het buitenland of een bitcoin rekening.
E-wallet-diensten
Dit zijn diensten waarbij geld op een persoonlijk account gezet kan worden dat alleen via internet toegankelijk is. Meest bekende e-wallet dienst is Pay Pal.
Met de e-wallet kan vervolgens worden betaald bij webwinkels en transacties verricht met andere gebruikers van een dergelijke dienst. Een e-wallet kan een bedrag bevatten maar het geld kan ook afgeschreven worden via creditcard of een bankrekening. Sommige e-wallet diensten bieden de mogelijkheid om verschillende fysieke valuta’s (euro, USD etc.) te combineren met cryptovaluta zoals de bitcoin.
Voor de opsporing kan het lastig zijn dat sommige van deze diensten met een hoofdkantoor buiten de EU minder strenge antiwitwasregels toepassen dan binnen de EU gebruikelijk is. Soms wordt het woord e-wallet gebruikt voor allerlei financiële online diensten zoals digitale tegoedbonnen.
Vouchers
Online vouchers zijn digitale tegoedbonnen die gebruikt kunnen worden voor bepaalde diensten. Deze kunnen ook worden bijgeschreven op een e-wallet. Veel gebruikte vouchers zijn paysafecards en itunes-kaarten.
In crimineel gebruik is vaak alleen een code op de kaart nodig en deze kan vervolgens verkocht worden of makkelijk geconverteerd worden in cryptovaluta zoals bitcoin. Als een groot bedrag verdeeld wordt over verschillende soorten van vouchers is het al moeilijker om het te volgen.
Hoe werkt het bijvoorbeeld met PaySafe
De paysafecard is een prepaid creditcard van paysafe waarmee je veilig en snel online kunt betalen. Het is de opvolger van de Wallie-card. Het is net als Wallie, een populair betaalmiddel voor mensen die vaak producten of diensten kopen via het internet, zoals gamers. Koop een paysafecard en betaal vervolgens je online aankopen met de 16-cijferige code van deze prepaid creditcard. Paysafe is niet gekoppeld aan een bank of aan je persoonlijke gegevens. Zo blijft je privacy gewaarborgd! Paysafe is de meest gebruikte online prepaid credit card in Nederland.
Het afrekenen met een paysafecard is eenvoudig. Het enige wat je moet doen is de paysafecard als betaalmethode selecteren bij de mogelijke betaalmethoden wanneer je een online bestelling wilt plaatsen. Vervolgens voer je de 16-cijferige paysafe code in om af te rekenen.
Cryptovaluta
De hiervoor benoemde betaalmogelijkheden worden allemaal centraal beheerd en ze zijn gekoppeld aan nationale valuta. Virtueel geld dat decentraal wordt beheerd zijn de verschillende cryptovaluta. Meest bekende is de bitcoin (BTC).
Volgens de Nederlandse (en EU) wetgeving zijn de cryptovaluta geen officieel geld en daarmee ook niet onderhevig aan toezicht. Dit neemt niet weg dat cryptovaluta en dan met name bitcoin wel als betaalmiddel kunnen worden gebruikt.
Voor het gebruik van cryptovaluta is een e-wallet nodig en een adres voor die valuta. Deze krijgt men bij verschillende dienstverleners als onderdeel van het proces. De adressen worden gebruikt om het eigendom van een bitcoin weer te geven. Je kunt het adres vergelijken met een bankrekening, alleen is het adres openbaar. Een Bitcoin adres of een adres van een andere cryptocurrency is een identificatie van de e-wallet. Dit adres is altijd alfanumeriek, oftewel een combinatie van nummers en letters en is hoofdletter gevoelig.
Een Bitcoin adres begint altijd met een 1 of een 3. De meeste Bitcoin-adressen zijn 34 tekens lang. Ze bestaan uit willekeurige cijfers, hoofdletters en kleine letters, met als uitzondering dat de hoofdletter “O”, hoofdletter “I”, kleine letter “l” en het cijfer “0” nooit worden gebruikt om te voorkomen dat het te veel op elkaar lijkt.
Het kan ook zomaar zo zijn dat je een bitcoin adres tegen komt van slechts 26 karakters lang. Een aanzienlijk percentage Bitcoin-adressen bestaat uit slechts 33 tekens en sommige adressen kunnen zelfs korter zijn. Overboekingen vinden plaats tussen de adressen. Het proces lijkt op e-mailen. Men vult het bedrag en het adres in en klikt op een knopje. Daarna kan de transactie niet meer worden teruggedraaid. Er komt geen verificatie bij aan de pas, zoals bijvoorbeeld bij internetbankieren.
Aangezien er geen centrale overheid of instelling (zoals een bank) bij cryptovaluta aan de pas komt, is het van levensbelang om te kunnen vaststellen dat de transacties kloppen zodat niemand bijvoorbeeld hetzelfde geld twee keer kan uitgeven of geld kan uitgeven waar hij / zij geen toegang toe heeft. Alle transacties zijn openbaar en worden geregistreerd in de zogenaamde blockchain. De blockchain is een soort van register. De transacties worden geverifieerd door middel van complexe wiskundige berekeningen en een transactie wordt pas toegevoegd aan het register zodra vastgesteld is dat deze klopt.
Dat de transacties openbaar zijn, betekent niet dat de identiteit van de partijen openbaar is. In principe zijn de gebruikers van cryptovaluta anoniem. Dat wil zeggen dat hun identiteit niet alleen op basis van het adres van het geld te achterhalen valt. Transacties zijn wel aan elkaar te koppelen op basis van de register (blockchain) die openbaar is maar bijvoorbeeld voor het doel van witwassen gebruiken criminelen vaak meerdere adressen. Zelfs dan is het, in ieder geval in theorie, mogelijk om transacties zodanig te clusteren dat aannemelijk wordt welke adressen bij elkaar horen.
De moeilijke stap (voor de politie dan) is het verbinden van een adres aan de identiteit van een persoon. Dit kan bijvoorbeeld als gebruikers een bitcoin adres prijsgeven op het internet. Een crimineel zal dit niet zo snel doen met een adres dat voor illegale doeleinden wordt gebruikt maar in theorie zou één bekend adres een sleutel kunnen geven om achter de identiteit van een aantal adressen te komen. De politie heeft hierin een unieke positie omdat cryptovaluta adressen zelfs per toeval mee kunnen komen bij digitale beslag van gegevensdragers en andere digitale data.
Er zijn verschillende dienstverleners actief op het gebied van cryptovaluta, onder andere bitcoin platforms en exchanges waar gebruikers zonder en met tussenkomst van tussenpersonen in cryptovaluta met elkaar kunnen handelen. Ook zijn er wisselkantoren en geldautomaten, met name voor de bitcoin. Daarnaast zijn verschillende soorten cryptovalutahandelaren actief op de markt, onder andere om het wisselen van cryptovaluta in contant geld te faciliteren. Sommige online platforms eisen registratie en zelfs identificatie van de gebruikers, zodat de valuta in principe via dit soort platforms eventueel via een vordering wel te herleiden is naar de gebruiker.
Cryptovaluta kunnen online en offline worden bewaard. Online wallets zijn makkelijk in gebruik en met name handig voor betrekkelijk kleine bedragen die men voor betalingen wil gebruiken. Afgelopen jaren zijn veiligheidsproblemen geweest bij verschillende aanbieders van deze wallets waarbij het geld van de gebruikers door middel van een hack is ontvreemd. Om die reden is een offline wallet vaak veiliger voor de grotere bedragen. Sommige offline wallets zijn voor de mobiele apparaten bedoeld en sommigen voor desktop computers. De meest veilige manier om cryptovaluta te bewaren is een hardware wallet, d.w.z. een wallet dat op een fysiek apparaat staat zoals een usb stick.
© 2022 Veilig Digitaal