Artikel 231b Wetboek van Strafrecht:
Hij die opzettelijk en wederrechtelijk identificerende persoonsgegevens, niet zijnde biometrische persoonsgegevens, van een ander gebruikt met het oogmerk om zijn identiteit te verhelen of de identiteit van de ander te verhelen of misbruiken, waardoor uit dat gebruik enig nadeel kan ontstaan, wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaren of geldboete van de vijfde categorie.
('Verhelen' betekent 'verhullen, achterhouden'.) Hiermee is het dus eenvoudiger geworden dan vroeger: toen was identiteitsfraude op zich niet strafbaar maar moest er ook een ander strafbaar feit worden gepleegd, zoals oplichting of smaad.
Onder identificerende gegevens wordt verstaan:
- naam, adres, woonplaats en postadres; onder naam kan tevens worden verstaan een bijnaam, artiestennaam of bijv. een naam onder wie iemand bekend staat;
- geboortedatum en geslacht;
- administratieve kenmerken;
- in geval van een rechtspersoon, in plaats van de gegevens, hiervoor benoemd: naam, adres, postadres, rechtsvorm en vestigingsplaats.
Bij het doen van aangifte ter zake identiteitsfraude is het van belang duidelijk te omschrijven welke schade is ontstaan of had kunnen ontstaan.
Voor cybercriminelen is identiteitsdiefstal een “big business”
in de schimmige wereld van het internet zijn persoonsgegevens namelijk veel geld waard. Voor steeds meer diensten op internet worden persoonlijke gegevens gebruikt voor het verifiëren van uw identiteit. Hierdoor neemt de kans om slachtoffer te worden van identiteitsfraude en identiteitsdiefstal alleen maar toe.
Ook de tactieken om persoonlijke gegevens buit te maken voor fraude worden steeds gehaaider. Ga daarom voorzichtig met uw persoonsgegevens om. Het fenomeen internetfraude en cybercrime is helaas een item waar vaak (nog) té weinig aandacht aan wordt geschonken. Buiten dat zijn veel mensen zich niet bewust van de enorme gevolgen die identiteitsfraude en identiteitsdiefstal teweeg kunnen brengen.
Laat uw identiteitsgegevens en documenten niet stelen
Identiteitsbewijs
Paspoorten, ID-kaarten en rijbewijzen zijn steeds moeilijker te vervalsen. Daarom zijn gestolen documenten populair onder criminelen. De oplichter koopt op een zwarte markt online het identiteitsbewijs van iemand die op hem lijkt: een lookalike. Bij identiteitscontroles is ‘lookalike fraude’ moeilijk te herkennen.
Post uit uw brievenbus
Oplichters hengelen post uit uw brievenbus. Als u bijvoorbeeld een nieuwe bankpas thuisgestuurd krijgt, weten zij die uit de brievenbus te hengelen. Hetzelfde geldt voor de pincode die wordt opgestuurd. Ook kunnen oplichters brieven van de Belastingdienst, loonstrookjes, jaaropgaven of verzekeringspapieren uit uw bus hengelen.
Computer, tablet of smartphone
Hackers kunnen inbreken op uw computer, op uw e-mail account of uw account in ‘de cloud’. Op die manier kunnen ze bijvoorbeeld uw identiteitsgegevens bemachtigen, of onder uw naam berichten mailen of ‘posten’.
Deel uw gegevens en documenten niet met de verkeerde mensen
Babbeltruc aan de telefoon of aan de deur
Oplichters zijn meesters in het winnen van uw vertrouwen. Zij bellen u op en doen zich voor als medewerker van een bank. Of als medewerker van een computerbedrijf die een zogenaamd ‘probleem’ met uw computer voor u wil repareren via de telefoon. Zonder dat u het door heeft, geeft u uw inloggegevens prijs. Of u geeft de oplichter toegang tot uw computer.
Online advertenties
Oplichters adverteren met iets wat u graag wilt hebben: concertkaartjes, woonruimte, een leuke baan. Bijvoorbeeld via online marktplaatsen. Als de verleiding groot is, bent u minder waakzaam. Daar profiteren oplichters van: ze vragen u om een kopie van uw identiteitsbewijs of andere documenten te sturen. Of ze vragen u om een klein bedrag over te maken, waarmee u een online bankrekening op uw naam activeert zonder dat u daar erg in heeft.
Phishing mail
Oplichters sturen u een ‘phishing mail’. Dit is een mail die lijkt op een mail van de overheid, een bank of een ander bekend bedrijf. In die mail vragen ze u bijvoorbeeld om uw gegevens te mailen. Of ze vragen u om in te loggen via een link in de mail: zo wordt u naar een valse website geleid waar u uw gegevens prijsgeeft. Zo komen ze bijvoorbeeld aan uw DigiD inlognaam en wachtwoord.
Fouten in uw identiteitsgegevens
Het kan zijn dat er door een overheidsorganisatie een fout is gemaakt met uw gegevens waardoor u niet goed geregistreerd staat. Herstel hiervan kan soms lastig zijn. U kunt contact opnemen met de betreffende organisatie en met bewijsstukken aantonen dat de registratie niet juist is. Komt u er samen niet uit? Meld de fout dan bij het Centraal Meldpunt Identiteitsfraude en – fouten (CMI). Zij kunnen u helpen bij het herstellen van een foutieve registratie van persoonsgegevens en de gevolgen daarvan.
Inzage in uw persoonsgegevens (BRP) bij de gemeente
U kunt bij uw gemeente gratis uw eigen persoonsgegevens inzien om te controleren of de gegevens kloppen. U kunt hiervoor ook inloggen op ‘www.mijnoverheid.nl’. Zijn de gegevens naar uw mening onjuist of onvolledig opgenomen? U heeft dan het recht om een wijziging te vragen. U gaat daarvoor met bewijsstukken en uw identiteitsbewijs naar de balie van de afdeling burgerzaken van uw gemeente. Bewijsstukken zijn de papieren die bewijzen dat de gegevens niet kloppen. Bijvoorbeeld uw verblijfsvergunning of een huwelijksakte. Voor vragen of klachten over de BRP kunt u terecht bij de gemeente. Als u er niet uitkomt met de gemeente kunt u de registratiefout melden bij het Centraal Meldpunt Identiteitsfraude en -fouten (CMI).
Wie mag vragen naar mijn identiteitsbewijs en wanneer?
Een politieambtenaar, een toezichthouder en een conducteur mogen naar uw identiteitsbewijs vragen. De identificatieplicht betekent dat u zich in bepaalde situaties moet identificeren.
Identiteitscontrole alleen met reden
De politie mag alleen uw identificatiebewijs vragen als daar een goede reden voor is. Dat is het geval als de politie redelijkerwijs uw identiteit nodig heeft om haar taak uit te voeren. Dus als u strafbare feiten pleegt of betrokken bent bij een verkeersongeluk. Toezichthouders hebben dezelfde bevoegdheden als de politie om naar het identiteitsbewijs te vragen. Hieronder staan voorbeelden van situaties waarin een identiteitscontrole kan plaatsvinden:
- een auto rijdt 's nachts rond op een industrieterrein;
- na een schietpartij is het belangrijk voor het onderzoek om de identiteit van (mogelijke) getuigen vast te stellen;
- hangjongeren veroorzaken overlast in de openbare ruimte;
- er is brand en de (mogelijke) brandstichter kan zich bevinden tussen de toegestroomde belangstellenden;
- bij evenementen als voetbalwedstrijden en demonstraties waarbij rellen ontstaan;
- bij onrust of dreigend geweld in uitgaansgebieden en op openbare manifestaties.
Identiteitscontrole door toezichthouders
Voor toezichthouders geldt dat het verzoek om een identiteitsbewijs te tonen, moet passen bij hun functie. Toezichthouders zijn ambtenaren die toezicht moeten houden op de naleving van bepaalde wetten. Een toezichthouder van bouw- en woningtoezicht kan bijvoorbeeld van een fietser die door rood licht rijdt niet eisen zich te identificeren. Het staande houden van verkeersovertreders behoort namelijk niet tot zijn taken. Net zo min mag een inspecteur van de Inspectie SZW (eerder Arbeidsinspectie) aan iemand die afval op straat gooit, vragen zich te identificeren.
Identiteitscontrole door particuliere beveiligingsbedrijven
Particuliere beveiligers, portiers of uitsmijters mogen alleen bezoekers van hun pand vragen zich te identificeren. Als u dat niet wilt, mag de beveiliger u de toegang weigeren.
Identiteitscontrole door conducteurs
Conducteurs van de Nederlandse Spoorwegen (NS) en controleurs van andere openbaar vervoersorganisaties mogen zwartrijders om hun identiteitsbewijs vragen.
Identiteitscontrole door financiële instellingen
Financiële instellingen zijn verplicht om de identiteit van hun cliënten vast te stellen. Deze identificatie vindt plaats om ongebruikelijke transacties te kunnen melden.
Legitimatie door de politie, toezichthouder of conducteur
U mag de politieambtenaar, toezichthouder of conducteur vragen zich te legitimeren. Dit kan bijvoorbeeld van belang zijn wanneer u een klacht over het optreden wilt indienen. (bron: rijksoverheid)
...en verder.....
Telefoonabonnement
Wat moet je doen als bij het afsluiten van een telefoonabonnement toch een kopie wordt geëist omdat je anders geen abonnement mag afsluiten?
Als er ondanks dat er geen wettelijke plicht is, toch gevraagd wordt om een kopie, kun je het woord “kopie”, doel en datum op de kopie schrijven en je BSN doorstrepen. Bijv. ‘Kopie voor telefoonbedrijf A, op datum B’.
Veel telefoonwinkels hebben een speciale scan, die bepaalde gegevens bij voorbaat al niet mee scant. Maar op de site van het College Bescherming Persoonsgegevens lees ik dat een telefoonwinkel helemaal geen scan mag maken. Blijkt hier niet uit, dat binnen het MKB niet duidelijk is wat de regels zijn?
Wat de regels zijn is wel duidelijk. De klant kan het maken van een scan weigeren en naar een andere telefoonwinkel gaan. Daarnaast kan de klant dit melden aan het CBP.
Werkgever
Een werkgever is verplicht een kopie van mijn ID-bewijs te bewaren in de loonadministratie. Mag ik op die kopie mijn BSN doorstrepen? Wordt onder werkgever ook uitzendbureau verstaan?
“Een werkgever is op grond van de Wet op de Loonbelasting verplicht om bij indiensttreding van een nieuwe werknemer diens identiteit te controleren aan de hand van een geldig identiteitsdocument – met uitzondering van een rijbewijs – en dit op echtheid te controleren (verificatieplicht). De identiteit mag niet aan de hand van een kopie van een identiteitsdocument worden gecontroleerd! Na deze controle is de werkgever verplicht om een kopie van het gecontroleerde document – inclusief burgerservicenummer (BSN) en pasfoto – in zijn loonadministratie op te nemen en te bewaren (bewaarplicht). Dit ontslaat de individuele werknemer echter niet van zijn toonplicht als er een arbeidsinspectie op de werkvloer plaatsvindt. De werkgever dient ervoor te zorgen dat alle werknemers een geldig identiteitsdocument kunnen tonen (zorgplicht), bijvoorbeeld door opbergkluisjes aan werknemers ter beschikking te stellen.” (Bron: “Identificatie en verificatie persoonsgegevens.")
Hotels
Op de site van het College Bescherming Persoonsgegevens staat dat hoteleigenaren wettelijk verplicht zijn je identiteit vast te stellen, maar dat het kopiëren of scannen van je ID bewijs daarbij niet nodig is. De site vermeldt echter ook dat je de kopie van jouw paspoort terug kan vragen, bijvoorbeeld als je uitcheckt bij een hotel. Dit spreekt elkaar tegen. Moet je nu wel of niet een kopie achterlaten bij een hotel?
Bij een hotel hoef je geen kopie achter te laten. Op de website: http://www.mijnprivacy.nl kun je lezen op welke wijze hotels uw identiteit mogen vaststellen. Als je vrijwillig toch een kopie van uw paspoort afgeeft, kun je de kopie weer terugvragen bij uitchecken.
Veel hotels nemen je paspoort in tijdens je verblijf, en geven het weer terug als je uitcheckt. Mag dit?
Nee, dit mag niet. In het paspoort staat vermeld dat het paspoort enkel ter beschikking van derden mag worden gesteld als daartoe een wettelijke verplichting bestaat.
Overheidsinstanties
Mogen overheidsinstanties altijd een kopie maken? Of alleen in sommige gevallen. En als ze een kopie maken, mag je daarop dan je BSN doorstrepen?
Het BSN (voorheen sofinummer) is een persoonsnummer dat in de eerste plaats bedoeld is voor het contact tussen jou en de overheid. Organisaties en bedrijven mogen het BSN alleen gebruiken als dat wettelijk is bepaald. Dit geldt bijvoorbeeld voor zorgverleners, zoals uw huisarts, apotheek en zorgverzekering.
Ook een kopie ID-bewijs mag worden gemaakt als dit nodig is voor de dienstverlening.
Op de website www.burgerservicenummer.nl staan bijna alle organisaties die het BSN mogen verwerken.
Notaris, bank of casino
Mag je je BSN doorstrepen als je een kopie van je identiteitsbewijs afgeeft aan een notaris, bank of casino?
Nee, de verplichting voor banken, notarissen en casino’s om de identiteit van hun klanten vast te stellen komt voort uit de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT). In deze wet staat ook dat een bank, notaris of casino een kopie mag maken en bewaren van het identiteitsbewijs van een klant.
Het is banken, notarissen en casino’s ook bij wet toegestaan om het BSN te gebruiken. Maakt jouw bank, uw notaris of het casino een kopie van je identiteitsbewijs, dan is het dus niet mogelijk om je BSN af te schermen of onleesbaar te maken.? Je mag wel kopie, doel en datum op de kopie schrijven ter voorkoming van fraude.
Huurcontract
Ben je verplicht een kopie ID-bewijs af te geven t.b.v. het afsluiten van een huurcontract?
Tenzij er een wettelijke verplichting bestaat, hoef je geen kopie ID-bewijs af te geven. Indien je een kopie afgeeft wordt je geadviseerd om het woord “kopie”, doel en datum op de kopie schrijven en uw BSN door te strepen.
Diensten geweigerd
Wat moet je doen als je bepaalde diensten worden geweigerd omdat je geen kopie af wilt geven, terwijl je dat wettelijk gezien niet verplicht bent ?
Je kunt de volgende stappen overwegen:
- Neem contact op met de directie van het bedrijf of organisatie.
- Geef hun de kans om je uitleg te geven en/of hun werkwijze aan te passen.
- Ben je niet tevreden met het antwoord? Ga dan naar de website van het College bescherming persoonsgegevens (CBP) en kies de optie ik wil een signaal geven.
- Indien je toch een kopie afgeeft, schrijft dan het woord “kopie”, doel en datum op de kopie schrijven en streep uw BSN door.
Winkels
Zouden winkels niet verplicht gesteld moeten worden om een poster op te hangen met daarop de wettelijke regels?
Het gaat wat ver om winkels te verplichten posters op te hangen over alle wettelijke regels. Er gelden in winkels heel veel wettelijke regels, bijvoorbeeld uit het Burgerlijk Wetboek over het kopen van een artikel en uit het Wetboek van Strafrecht dat diefstal verboden is.
Pakketjesfraude
Veel kijkers hebben ons laten weten dat ze het slachtoffer zijn van pakketjesfraude en vragen zich af waarom het nog altijd mogelijk is dat de buren pakketjes mogen aannemen. Zou het niet zo moeten zijn dat je pakketjes alleen zelf in ontvangst zou mogen nemen, en alleen na het tonen van een identiteitsbewijs?
Dat is iets wat de verkoper en het postbedrijf zelf mogen bepalen. Sommige bedrijven hebben inderdaad geregeld dat pakketjes alleen persoonlijk in ontvangst genomen of afgehaald kunnen worden, andere bedrijven niet.
Buitenland
Hoe zijn de regels m.b.t. het afgeven van kopieën in landen die lid zijn van de EU? Wat zijn de regels in landen in Europa die geen lid zin van de EU? En wat zijn de regels buiten Europa?
De regels die wij kennen met betrekking tot het afgeven van kopieën gelden voor Nederland. Hoe dit in andere landen is geregeld verschilt per land. Het behoort niet tot de bevoegdheid van de minister van Binnenlandse Zaken om hier regels over op te stellen. (Bron: Centraal Meld- en informatiepunt Identiteitsfraude en –fouten)
Kopie ID-app
Met de KopieID app maakt u met uw smartphone een veilige kopie van uw identiteitsbewijs (ID-bewijs).
Met de KopieID app kunt u in de kopie de identiteitsgegevens doorstrepen die organisaties niet nodig hebben of niet mogen verwerken. Ook zet u met de app een watermerk in de kopie met daarin het doel en de datum van de kopie. Komt de kopie dan ooit in handen van fraudeurs terecht, bijvoorbeeld door een hack? Dan is het dankzij de KopieID app moeilijker om ermee te frauderen.
U kunt de KopieID app downloaden in de Apple App Store, Google Play Store of Windows Phone. De app is een uitgave van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
Het Centraal Meldpunt Identiteitsfraude en –fouten (CMI)
Meld identiteitsfraude altijd bij het Centraal Meldpunt Identiteitsfraude en –fouten (CMI). Daar zitten de experts die u kunnen helpen bij het oplossen van uw probleem. Het CMI is onderdeel van de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
U kunt bij het CMI terecht voor:
- melding van identiteitsfraude of van een fout in uw persoonsgegevens
- informatie over identiteitsfraude
- advies en ondersteuning als u slachtoffer bent van identiteitsfraude
Contactgegevens
- Telefoonnummer: 088 - 900 1000
- E-mailadres: info@rvig
- Postadres: Centraal Meldpunt Identiteitsfraude en –fouten (CMI) Postbus 20011 2500 EA Den Haag
Slachtoffer van identiteitsfraude? Ga naar het meldingsformulier op www.rijksoverheid.nl/identiteitsfraude
Meldingsformulieren identiteitsfraude
Meldingsformulier 1: Kopie ID afgegeven
U heeft een kopie van uw identiteitsdocument (paspoort, identiteitskaart of rijbewijs) afgegeven bijvoorbeeld op Marktplaats, een huizensite of een vacaturesite, maar u vertrouwt het niet. Of u heeft al gemerkt dat uw kopie is misbruikt om andere mensen op te lichten uit uw naam.
Meldingsformulier 2: Bestellingen op naam
U heeft rekeningen of aanmaningen ontvangen voor bestellingen die u niet heeft gedaan.
Meldingsformulier 3: Nepprofiel op social media
U constateert dat iemand zich voor u uitgeeft met een nepprofiel op social media.
Meldingsformulier 4: Overige meldingen identiteitsfraude of – fouten
U wilt melding doen van identiteitsfraude bij een combinatie van de situaties onder 1, 2 en 3, bij twijfel of bij een andere situatie dan onder 1,2 of 3. Bijvoorbeeld als er een telefoonabonnement, lening of creditcard is afgesloten op uw naam of een voertuig op uw naam gezet. Of u bent bijvoorbeeld in aanraking met justitie gekomen door een persoonsverwisseling. Of u wilt melding doen van een fout met uw persoonsgegevens in een registratie bij de overheid. (bron: rijksoverheid)
Wat gebeurt er als ik aangifte doe van identiteitsfraude?
U kunt niet online aangifte doen van gevolgen van identiteitsfraude. U moet dus naar het politiebureau komen. Maak daarvoor een afspraak via 0900-8844, of kom langs. Doet u aangifte? Neem dan zoveel mogelijk documenten mee die uw verhaal ondersteunen. Voorbeelden zijn: brieven van deurwaarders, reisdocumenten waaruit blijkt dat u ergens anders was. Vertel uw verhaal bij de politie aan de hand van gebeurtenissen en feiten. Neem getuigen mee.
Misbruik van persoonsgegevens staat sinds 2014 apart strafbaar gesteld in het Wetboek van Strafrecht. Identiteitsfraude wordt vaak gepleegd in combinatie met de andere strafbare feiten zoals diefstal, oplichting, valsheid in geschrifte en dergelijke. Doe dus aangifte van deze strafbare feiten. Uw melding wordt altijd serieus onderzocht, maar het kan zijn dat er te weinig aanknopingspunten zijn voor een proces-verbaal. Wordt u niet goed begrepen of loopt het doen van aangifte stroef, vraag dan naar de ID-specialisten van de afdeling Vreemdelingenpolitie, identificatie en mensenhandel (AVIM). Zij kunnen u ook helpen bij het doen ophouden van de overlast.