De ontwerpcompetitie 'de Grote Vriendelijke Reus' is een ontwerpstudie naar grootschalige energielandschappen binnen de provincie Utrecht. Een provincie die natuurbeleving, cultuurhistorie en landschappelijke kwaliteit voorop stelt in haar ruimtelijke plannen. De zoektocht naar duurzame energieopwekking en -opslag vraagt om veel meer creativiteit dan nu aanwezig is. Met de huidige generatie zonnepanelen rechtstreeks uit de fabriek kan geen levend landschap worden gemaakt, maar een uitgestrekt kassen- of bedrijventerrein. Dat moet en kan anders.
Hoewel er nog lang niet genoeg zonnepanelen op daken zijn gemonteerd, is al wel duidelijk dat er veel grotere oppervlaktes nodig zijn om de energietransitie vorm te geven. Veel mensen schrikken van de getallen en de vooruitzichten en kunnen zich niet voorstellen dat kostbare natuurgebieden of landbouwgebieden hiervoor opgeofferd moeten worden. Waardevolle en vaak eeuwenoude landschappen, zoals bijvoorbeeld de Lopikerwaard (900 jaar!), vormen voor veel betrokken burgers en bestuurders het argument om zich tegen zonnevelden te keren.
Landschapspijn is een weemoedig of melancholisch gevoel dat wordt veroorzaakt wanneer men landschappen of gebieden ziet die onherroepelijk zijn veranderd.
Ensie, duurzaam kennisplatvorm.
Ontwerpuitdaging
Hoe de nieuwe energielandschappen er ruimtelijk uit gaan zien, is geen raadsel maar een ontwerpuitdaging. Naar idee van de onafhankelijk adviseur van de provincie Utrecht, Paul Roncken zijn daarom studenten met de ontwerpopgave aan de slag gegaan. Om de ontwerpen een podium te bieden heeft gedeputeerde Pim van den Berg een ontwerpcompetitie in het leven geroepen. In deze editie zijn deelnemers geselecteerd van de Academie van Bouwkunst Amsterdam en het lectoraat 'High Density Energy Landscapes' van landschapsarchitect Sven Stremke.
Met de keuze voor het studiegebied is bewust een extreem hoge moeilijkheidsgraad opgezocht. De Lopikerwaard is namelijk een monumentale landschappelijke eenheid, onderdeel van het ‘Groene Hart’, tussen de Hollandse IJssel en de Lek; met karaktervolle kernen van bebouwing zoals Oudewater en Lopik. Dit gebied kent echter ook een groot probleem in opvolging van agrarische bedrijfsvoering en het is matig tot zeer gevoelig voor bodemdaling.
Zowel de energietransitie als de aanpak van bodemdaling versnellen een transitie in de landbouw; hoe verandert het beeld en de compositie van het landelijk gebied hierdoor?
De opdracht is om te onderzoeken hoe het platteland 2 Peta Joule aan energie per jaar kan opwekken en daarmee tegelijk de biodiversiteit kan verhogen en de cultuurhistorie van deze regio als uitgangspunt te nemen voor een perspectief op de toekomst.
Ter illustratie, voor de opwekking van 2 PJ is met de huidige techniek ongeveer 1000ha zonnepanelen of 100 windmolens van 80m nokhoogte of 10.000ha biomassa nodig. Reusachtig dus!
Collage van langgerekte zonnedoeken: POSAD, herfst zonne-bollenveld met Escher (Leiden Energie).
Op 14 februari, Valentijnsdag 2019, werden de prijswinnaars bekendgemaakt op de 'Dag van de Ruimtelijke Kwaliteit: Energielandschappen'.
De jury bestond uit Saskia van Dockum, directeur-rentmeester Utrechts Landschap; Bob Duindam, wethouder gemeente Oudewater; Joris Hogenboom, directeur Natuur en Milieufederatie Utrecht (NMU); Gerda Kool, bestuurder LTO Noord en Anthony Tom, directeur-bestuurder Mooisticht, ter bevordering en instandhouding van ruimtelijke kwaliteit.
Meer weten over de relatie tussen erfgoed, landschap en het ontwerpen aan energielandschappen? Bekijk dan deze video: