Bezcenne źródło wiedzy o lokalnej historii Biniewa i okolic uratowała od zapomnienia dyrektor miejscowego przedszkola, Elżbieta Mikołajczyk. W prowadzonej od 1896 roku kronice szkolnej zapisano dokładnie nie tylko szkolne uroczystości, ale także jak nasi przodkowie cieszyli się z odzyskanej niepodległości i obchodzili państwowe święta. Po raz pierwszy publikujemy obszerne zapisy szkolnej kroniki.
Źródłem poznania historii szkoły w Biniewie, która od roku szkolnego 2012 - 2013 została przekształcona w publiczne przedszkole, są jej kroniki oraz księgi ocen, które zachowały się od założenia szkoły w roku 1896. Najstarsza kronika szkoły obejmuje lata 1896 -1930 i do roku 1918 jest pisana w języku niemieckim przez długoletniego i jedynego wtedy nauczyciela tej placówki, Romana Ślósarczyka.
Autor, urodzony 12 lipca 1861 roku w Grabowie nad Prosną, był pierwszym nauczycielem powstałej w 1896 placówki oświatowej w Biniewie do roku 1923, kiedy to zmarł po długiej chorobie w Poznaniu 18 lipca 1924 roku.
Zapisy w kronice szkoły świadczą o ścisłym związku historii szkoły z dziejami narodu polskiego. W okresie zaboru pruskiego szkoła była miejscem germanizacji polskich dzieci.
O powstaniu szkoły
Wpisy w kronice rozpoczynają się od opisu okoliczności budowy szkoły.
„Decyzję o przygotowaniach do budowy szkoły w Biniewie podjęły władze pruskie w sierpniu 1894r. Wyznaczono wówczas ziemię szkolną, na której rozmieszczono budynki: szkolny, gospodarczy, piwnicę, studnię oraz plac szkolny, ogród i pole szkolne. Dwa lata później stał już budynek szkoły, w którym mieściła się jedna duża klasa, korytarz i mieszkanie dla nauczyciela. Ziemia szkolna kosztowała 13.200 marek a sam budynek szkolny o wielkości 59,97m3 kosztował 6.200 marek” – czytamy w kronice.
Szkoła rozpoczęła działalność we wrześniu 1896 roku, jako jednoklasowa, trzyoddziałowa, tzw. półdniowa szkoła powszechna. Pierwsze nazwisko zapisane w księdze ocen to: Hartwig Rusek ur.11 X 1882 r. w Biniewie.
Wśród uczniów otrzymujących świadectwa w 1897 roku są: Marianna Rosik, Antoni Marciniak, Antoni Kluczyk, Franz Świgulski, Antoni Chmielarz, Ignacy Kasprzak, Albert Witczak, Eufrazyna Kmiecik.
Szkoła w czasie zaborów
Od 1896 roku do odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku kronika była pisana przez pierwszego nauczyciela szkoły w Biniewie, Romana Ślósarczyka, w języku niemieckim. Uczniowie uczyli się wtedy również po niemiecku religii, czytania, pisania, mówienia, rachunków, geografii i historii Prus, śpiewu oraz robótek i turniejów.
Obowiązek szkolny trwał wtedy od 7. do 14. roku życia. Dzieci uczyły się w trzech oddziałach trzy lata. Z planu zajęć, który zachował się w kronice szkoły, wynika, że dzieci z oddziału I i II uczyły się razem przed południem, 18 godzin w tygodniu, a uczniowie z oddziału III - po południu, 14 godzin tygodniowo.
Prawdopodobnie ze względu na trudności opałowe oraz problemy z dotarciem wszystkich uczniów do szkoły w czasie zimy zajęcia trwały w godzinach 9°°-12°° oraz 13°°-16°°, a w czasie lata 7°°-10°° oraz 11°°-14°°.
W 1919 r. wprowadzono nowe podręczniki, opracowane już w wolnej Polsce, których spis znajduje się w kronice szkoły.
Opis odzyskania niepodległości
Długo oczekiwaną wolność po 123 latach niewoli i radość z wolnej Polski tak opisał Roman Ślósarczyk.
,,Niezbadane są wyroki Opatrzności Bożej! Witaj nam drogi, ojczysty języku ukochany! Nadszedł czas miłosierdzia Bożego! Najwyższy wyrwał nas Wszechmocą Swoją Najświętszą z wiekowej niewoli. Jemu niech będzie za tę łaskę niewysłowiona cześć, chwała i dzięki pokorne. W pierwszych dniach listopada 1918r.począł się chwiać kolos niemiecko-pruski. Położenie armii niemieckiej na froncie zachodnim stawało się z każdym dniem groźniejsze. W przewidywaniu katastrofy prosił rząd niemiecki 5 października o rozejm. Od tej chwili rozpoczął się rozkład państwa pruskiego.(...) Siłą rzeczy powstały wszystkie dzielnice Polski objęte rewolucją. Z Warszawy wypędzono okupantów niemieckich 11 listopada. Powstały wszędzie Komitety Obywatelskie, które reprezentowały ludność polską. Zaraz po wybuchu rewolucji niemieckiej wprowadziło wielu nauczycieli w szkołach swoich na własną rękę naukę w języku polskim. W szkole tutejszej nastąpiło to z początkiem tygodnia; 25 listopada 1918. Niestety brak opału zmusił nas do zaprzestania nauki już w połowie grudnia i przerwa ta trwała aż do końca roku. Nadto utrudniał nam początkowo naukę brak podręczników polskich, oraz książek do czytania”.
Piłsudski przejeżdżał przez Biniew
Szczególnie świętowano historyczne daty polskiej chluby.
Dnia 3 maja 1919 roku, w święto narodowe, przygotowano w tutejszej szkole po raz pierwszy polską uroczystość szkolną na pamiątkę Konstytucji 3 maja 1791 roku. Oto wpis w kronice.
„W pięknie przystrojonej klasie w zieleń i godło narodowe rozpoczęła się uroczystość o godzinie 10. Modlitwą i pieśnią: Kto się w opiekę. Następnie nauczyciel przedstawił uczniom ważność tego dnia, a mianowicie, że Konstytucja, czyli uchwały 3. Maja wprowadziły nowy porządek w całem życiu narodu, naprawiały przestarzałe i nieodpowiednie urzędy i miały na celu stworzenie nowego życia i szczęścia dla Ojczyzny. Dlatego też Konstytucja 3.Maja stała się chlubą i dumą narodu polskiego i zjednała podziw i cześć wszystkich narodów”.
A tak pisze nauczyciel o innym wydarzeniu historycznym, ważnym dla tutejszej społeczności.
„W sobotę 25 października 1919 przejeżdżał koleją przez Biniew Naczelnik Państwa Józef Piłsudski udający się do Poznania. Szkoła nasza i inni z okolicy, młodzież i starsza publiczność sprawiły Mu gromką owację.”
Nowy nauczyciel
Po śmierci Romana Ślósarczyka z dniem 1 listopada 1924 r. posadę nauczyciela szkoły objął Józef Borowiecki. Istniała wówczas Rada Szkolna, w której obecności Inspektor Szkolny wprowadził nowego nauczyciela do szkoły.
Szkolna kronika dokładnie dokumentuje ważne dla lokalnej społeczności szkolnej wydarzenia. Dowiadujemy się z niej między innymi, że 1 kwietnia 1925 r. uroczyście obchodzono święto sadzenia drzew przy szkole.
20 grudnia 1925 r. szkoła uczciła 900. rocznicę koronowania króla Bolesława Chrobrego uroczystym apelem i modlitwą.
27 lutego 1927r. nauczyciel przygotował „Wieczornicę” w celu zebrania pieniędzy na zakup książek dla młodzieży.
Z dniem 17 października 1927r. Franciszek Surma został kierownikiem szkoły i ,,zastał budynki szkolne, mieszkanie i ogród szkolny w stanie dość dobrym”.
Do szkoły w Biniewie uczęszczało wówczas 95. uczniów.
Autor kroniki pisze również o konferencjach nauczycielskich i zjeździe nauczycieli w Ostrowie Wlkp. w dniu 1 lutego 1928 r. z ,,ognisk” ZPNPP z okolicznych powiatów. Opisuje także wybory do sejmu (4 marca 1928 r.) i senatu (11 marca 1928 r.) Wspomina też po raz pierwszy organizację ,,Święta Dziecka”, które obchodzono 17 września 1928r., w lesie, w formie gier i zabaw.
Pierwsza dekada niepodległości
Szczególnie uroczyste były obchody 10-tej rocznicy odzyskania niepodległości. Z inicjatywy kierownika szkoły powołano miejscowy Komitet Obchodu celem ułożenia programu uroczystości na dzień 11 listopada. W tym dniu zebrały się miejscowe organizacje: Towarzystwo śpiewu „Echo”, Straż Pożarna, PW (Przysposobienie Wojskowe) oraz uczniowie szkoły na boisku szkolnym i uformowano pochód, który przy dźwiękach muzyki ruszył do Kościoła na nabożeństwo, gdzie ksiądz proboszcz Kostrzewski wygłosił kazanie okolicznościowe.
Pochód z chorągwiami dotarł do dworca kolejowego i pod szkołą wzniesiono okrzyk na cześć ,,Najjaśniejszej Rzeczypospolitej”, jej wodza Marszałka Józefa Piłsudskiego i Naczelnika Państwa Ignacego Mościckiego.
Wieczorem odbyła się uroczysta akademia z odczytem nauczyciela na temat ,,Po 10 latach niepodległości” żywymi obrazami m.in. ,,Bitwa”(według Grodgiera (chodzi o malarza Artura Grottgiera - jednego z najwybitniejszych twórców polskich XIXw) w wykonaniu strażaków i członków chóru ,,Echo”, śpiewem , sztuką patriotyczną pt.: ,,Kościuszko w Petersburgu” w wykonaniu uczniów szkoły i odśpiewaniem ,,Roty”.
Za dochód z przedstawienia kupiono książki, myślano o zbudowaniu sceny.
Szkolny dzień po dniu
Kronika oczywiście zawiera nie tylko dokładny spis obchodów ważnych wydarzeń ogólnopolskich, ale również tych istotnych dla samej placówki.
W roku 6 stycznia 1929 r. szkołę wizytował lekarz powiatowy.
W tym samym czasie uczniowie wspólnie z P.W. odegrali sztukę pt.: ,,Betlejem polskie” Rydla z inicjatywy i pod przewodnictwem kierownika szkoły F. Surmy. Dowiadujemy się, że 11 uczniów biniewskiej szkoły pojechało na kilka dni do Poznania na Powszechną Wystawę Krajową, gdzie podziwiali palmiarnię i ogród zoologiczny, bawili się w „Wesołym Miasteczku”.
W drugi dzień Zielonych Świątek, 9 czerwca 1930 r., odbyły się w Biniewie zawody sportowe. W programie był bieg kolarski, trójbój (bieg na 100 m., skok w dal i rzut granatem), bieg na 60 m, skok w dal. Po zawodach bawiono się na zabawie tanecznej w lesie. Cały dochód przeznaczono na potrzeby Przysposobienia Wojskowego.
15 listopada 1930 r. odbył się wiec przedwyborczy zachęcający do głosowania na BBWR - Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem.
16 listopada tego roku odbyły się wybory do Sejmu, a głosy oddawano w między innymi w biniewskiej szkole. Większość głosów padło na listę nr 1 (BBWR).
16 grudnia 1930 r. kierownik szkoły przygotował uroczystą akademię i wygłosił referat na temat: ,,Pomorze jest nasze” w ramach miesiąca propagandowego: ,,Pomorze”.
Imieniny marszałka
Szkoła uroczyście organizowała obchody świąt państwowych: 11 listopada, 3 maja oraz imieniny marszałka Józefa Piłsudskiego (19 marca). W te dni zwykle formowano uroczysty pochód, który ruszał ze szkoły do kościoła parafialnego w Szczurach przy dźwiękach orkiestry na uroczyste nabożeństwo, a wieczorem w sali szkolnej odbywały się okolicznościowe odczyty kierownika szkoły, deklamacje i śpiewy uczniów i chóru ,,Echo” oraz dziatwa szkolna odgrywała sztuki np.: „Cudowna Rzepa i sen Janka”(3.V.1930r.) lub „Stara baśń”( 3.V.1932 r. odegrana na sali szkolnej w Szczurach. Uroczystości kończyły się zwykle odśpiewaniem hymnu ,,Jeszcze Polska nie zginęła”.
Uroczystymi akademiami czczono dzień imienin I Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego nawet po jego śmierci od roku 1935 do 1939. Obok referatu kierownika szkoły np.: ,,Życie dla ojczyzny”-1932 r., uczniowie szkoły deklamowali wiersze i śpiewali pieśni patriotyczne.
Kursy, wycieczki i zabawy
W dniu 6 czerwca 1931 roku z okazji „Dnia Dziecka” dziatwa szkolna udała się na wycieczkę do lasu, gdzie przy dźwiękach muzyki tańczyła, śpiewała oraz brała udział w różnych grach i zabawach, a nauczyciel rozdawał jako nagrody zeszyty, ołówki, ekierki i owoce.
W dniu 27 maja 1932 roku odbył się poranek szkolny w celu uczczenia ,,Dnia Matki”- to pierwsza wzmianka o tym święcie 24 marca 1933 roku przeprowadzono wybory do Rady Szkolnej Miejscowej. Nie dotyczyły one tylko rodziców uczniów, a przewodniczył im sołtys Wojciech Walczak. Na członków wybrano między innymi emerytowanego kolejarza Józefa Augustyniaka, gospodarza Szymczaka, Ludwika Grajaszka i Tomasza Szczepaniaka oraz z obszaru dworskiego Józefa Skorczyka.
W tym roku nauczyciel zorganizował kurs dokształcający dla młodzieży pozaszkolnej wiejskiej (24.XI-31.III), na którym wykładał: język polski, rachunki, geografię, przyrodę i naukę o Polsce. Kurs zakończono przedstawieniem dwóch sztuk: ,,Pan majster i jego czeladnik” i ,,Po kolędzie”, a dochód z przedstawień przeznaczono na pokrycie kosztów kursu.
2 maja 1933 roku wyświetlono pierwszy film propagandowy o LOPP. Pierwsza wycieczka – na furmankach, została odnotowana 13 czerwca 1933 r. do Gołuchowa w celu zwiedzenia muzeum książąt Czartoryskich. Furmanki dostarczył p. Roch Walczak.
Od 16 sierpnia 1933 roku młodzież szkolna odegrała jasełka w 6 aktach. Dochód z przedstawienia przekazano do kasy „Samorządu szkolnego” jako fundusz wycieczkowy.
6 czerwca urządzono wycieczkę do Strzyżewa i Mikstatu wozem drabiniastym dla dzieci z 3 i 4 oddziału. Również i ten nauczyciel przeprowadził kurs dokształcający dla młodzieży pozaszkolnej, a oprócz przepisowych przedmiotów uczył też śpiewu piosenek regionalnych.
12 maja 1935 roku zmarł Józef Piłsudski, co odnotowano w kronice szkoły.
7 czerwca 1936 roku odbyła się majówka dla dzieci szkolnych i starszych z grą w siatkówkę, biegami na 100, 200 i 500m. Następnie dzieci wystąpiły w ogrodzie p. Walczaka i sprzedano losy z fantami, z których dochód przeznaczono na wycieczkę do Antonina.
W 1938 roku przeprowadzono tygodniową wycieczkę do Krakowa i Zakopanego dla najstarszych uczniów szkoły z funduszy zgromadzonych po przedstawieniu ,,Od Beskidu do Bałtyku” oraz z balu i zabawy karnawałowej. W drodze odwiedzili również Katowice. Wycieczka trwała od 27.06.1938 r. a uczestnicy wędrowali Doliną Kościeliską, Halą Gąsienicową i wspinali się na Giewont.
Bezcenne źródło lokalnej historii
Wojenna zawierucha przerwała regularne zapisy w kronice. Jednak po zakończeniu II Wojny Światowej następcy Romana Ślósarczyka kontynuowali jego kronikarskie dzieło. Dzięki ich pracy mieszkańcy Biniewa – i nie tylko - otrzymali niezwykły zapis prawdziwej historii swojej miejscowości, lepiej poznali swoich przodków, ich życie, zmartwienia i radości.
- W czasie obchodów 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, bezcenne okazuje się bezpośrednie źródło wiedzy o tamtych latach, a takimi są wspomnienia pana Romana Ślósarczyka i następnych dyrektorów placówki oświatowej w Biniewie z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Przybliżają nas do tamtych lat autentycznej radości z odrodzenia państwa polskiego i powodują refleksję, żebyśmy nie zaprzepaścili wiekowego dorobku naszej Ojczyzny. Następne kroniki opisują historię mieszkańców tych okolic w czasie i po drugiej wojny światowej, aż do dnia dzisiejszego – podkreśla Elżbieta Mikołajczyk, dyrektor przedszkola w Biniewie, które mieści się w budynku dawnej szkoły. Dyrektorka najpierw uratowała od zapomnienia kronikarskie zapiski, pieczołowicie kopiując je i przekazując potomnym, a teraz kontynuuje dzieło dokumentowania historii tego niezwykłego miejsca.
Jarosław Wardawy
Na podstawie materiałów z kroniki szkolnej, przygotowanych i opracowanych przez Elżbietę Mikołajczyk.
Lista książek dostępnych w bibliotece szkolnej w Biniewie w 1919 roku
Podręczniki i lektury do czytania
„Katechizm krótki Rzymsko-Katolicki dla Archidiecezji Gnieźnieńskiej i Poznańskiej”
„Historia świata dla katolickich szkół ludowych Archidiecezji Gnieźnieńskiej i Poznańskiej”
„Nowy elementarz polski z obrazkami dla oddziału III (a i b)”
„Książka do czytania” dla oddziału II”
„Strzecha Rodzinna, część II. Książka do czytania i ćwiczeń, ułożył R. T. Kowalewski
Cecylia Niewiadomska „Pierwszy rok gramatyki, klasa wstępna”
Sulerzyska-Kłos „Dyktanda do pisowni polskiej”, stopień niższy i średni.
A. Niranth „Rachunki dla szkół ludowych”, stopień niższy
Stanisława Pisarzewska „Zarys dziejów Polski.”, wydanie siódme.
Jan Mazurski „Krótka historja Polski”.
Józef Chociszewski „Historja dawnej Polski.”
Ustawa rządowa z dnia 3.maja 1791 r.
,,Geografja Polski” przez Annę Nałkowską.
„Kurs elementarny zoologji, botaniki, mineralogji, część I.iII.” przez E.Sokolnicką.
„Krótka geometrija” Romana Rawięckiego
„Polski śpiewnik okolicy” przez Piotra Mączyńskiego.
„Śpiewnik kościelny” wydał Ks.Wacław Gieburowski.
„Krótka Geografja Powszechna”, wyd. Stanisław Lubicz-Majewski
/Zachowano oryginalny zapis tytułów./
Publiczne Przedszkole w Biniewie w 2018r.