ԹՎԵՐ
2008թ-ի օգոստոսյան պատերազմում վրացական կոմից զոհվեց 412 զինվորական և քաղաքացիական անձ, օսական կողմից՝ 365 զինվորական և քաղաքացիական անձ
Ըստ ռուսական պաշտոնական տվյալների՝ զոհվել է նաև 67 ռուս զինվորական:
Հարավային Օսիայի տարածքում գտնվող վրացական գյուղերի 20 հազար բնակիչ փախստական է դարձել:
Վրաստանը կորցրել է վերահսկողությունն այն տարածքի հանդեպ, որտեղ 125 գյուղ է գտնվում:
Հարավային Օսիան և Աբխազիան Ռուսաստանի կողմից ճանաչվել են որպես անկախ պետություններ:
Լուսանկարում՝ վրացի պահեստազորայինները Գորիում: 2008թ-ի օգոստոսի 9: REUTERS / Գլեբ Գարանիչ
Նախապատմություն
Խորհրդային Միությունում Հարավային Օսիան ինքնավար շրջան էր Վրաստանի Խորհրդային Հանրապետության կազմում: ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Վրաստանն ակտիվորեն ձգտում էր անկախ պետություն կառուցել, իսկ Հարավային Օսիան նախընտրում էր Ռուսաստանի հետ դաշինքի մեջ լինել: Շուտով Վրաստանում իշխանության եկավ ազգայնական առաջնորդ Զվիադ Գամսախուրդիան, իսկ Հարավային Օսիայում անջատողական շարժում առաջացավ. և Թբիլիսիի ու շրջանի հարաբերություններն կտրուկ սրվեցին:
Ցույց Լենինգորիում: 1989թ.: Լուսանկարը՝ Ջեմալ Կասրաձեի: Վրաստանի ազգային գրադարան
Փաստացի 1980-ականների վերջից սկսվեց էթնոտարածքային վրաց-օսական հակամարտությունը, որը վերաճեց զինված հակամարտության 1990-1992թթ-ին: Ռուսաստանն այդ հակամարտությունում ֆորմալ կերպով աջակցում էր Վրաստանին, ոչ ֆորմալ կերպով՝ Հարավային Օսիային:
1991թ-ին Հարավային Օսիան միակողմանի հրաժարվեց Վրաստանի կազմում ինքնավար շրջանի իր կարգավիճակից և իրեն հռչակեց հանրապետություն՝ Վրաստանի կազմում: Վրաստանի խորհրդարանը ոչ միայն չճանաչեց այդ հանրապետությունն, այլ նաև լուծարեց ինքնավար շրջանի կարգավիճակը: Արդյունքում՝ Վրաստանի օրենսդրության համաձայն՝ Հարավային Օսիան երկրի կազմում ընդհանրապես մնաց առանց որևէ վարչական կարգավիճակի:
1992թ-ին Հարավային Օսիան հայտարարեց Վրաստանից իր անկախության մասին, որը չճանաչեց Վրաստանը և այդ պահին աշխարհում ոչ ոք, այդ թվում՝ Ռուսաստանը:
Պատերազմի հետևանքով Վրաստանը կորցրեց վերահսկողությունը Հարավային Օսիայի հանդեպ: Պատերազմի ակտիվ փուլի ավարտից հետո շրջանում խաղաղության պահպանման համար վրացի, ռուս և օս խաղաղապահներ տեղակայվեցին:
Գրեթե 10 տարով փխրուն խաղաղություն հաստատվեց, որի ընթացքում մի քանի անգամ կարճատև սրացումներ տեղի ունեցան: Թբիլիսիի վերահսկողությունն այդ փուլում տարածվում էր Հարավային Օսիայի զգալի հատվածի վրա, հակամարտության երկու կողմերից մարդիկ ազատ տեղաշարժվում էին երկու կողմերում էլ, ակտիվորեն առևտուր էին անում, այցելում գերեզմաններ և տեսակցում հարազատներին:
2004թ-ին Վրաստանի նորընտիր նախագահ Միխայիլ Սաակաշվիլին իր երդմնակալության օրը հայտարարեց, որ իր նախագահության գլխավոր նպատակը Վրաստանի տարածքային ամբողջականությունը վերականգնելն է լինելու: Հետագայում նա ու նրա կառավարության անդամները բազմիցս հայտարարում էին, որ մտադիր են Վրաստանի վերահսկողության տակ վերադարձնել Հարավային Օսիան և Աբխազիան:
Միջազգային հանրությունը շարունակում էր անվերապահորեն աջակցել Վրաստանի տարածքային ամբողջականությանը: Այդ նույն դիրքորոշումն ուներ այդ պահին նաև Ռուսաստանը, որը, սակայն, ֆինանսապես և քաղաքականապես ակտիվորեն աջակցում էր Հարավային Օսիային: Բացի դրանից Հարավային Օսիայի բնակիչներից շատերը ռուսական անձնագրեր ստացան:
Վրաստանի նախագահ Միխայիլ Սաակաշվիլին բազմիցս հանդես է եկել խաղաղ նախաձեռնություններով, որոնք Աբխազիային և Հարավային Օսիային լայն ինքնավարություն էին առաջարկում դաշնային պետության կազմում, ինչպես նաև փոխվարչապետի պաշտոն՝ Աբխազիայի ներկայացուցչի համար:
2006թ-ին Թբիլիսին վերականգնեց Հարավօսական ինքնավար շրջանի կարգավիճակն ու ստեղծեց Հարավային Օսիայի նախագահի այլընտրանքային պաշտոնը: Միաժամանակ նախագահական ընտրությունների երկու գործընթաց անցկացվեց. մեկը վարում էր Ցխինվալի վարչակազմը, մյուսը ոչ պաշտոնապես՝ Թբիլիսին:
Ցխինվալի անցկացրած նախագահական ընտրություններում հաղթանակ տարավ Էդուարդ Կոկոյտին: Նախագահական ընտրություններում, որոնց աջակցում էր Թբիլիսին, հաղթեց Դմիտրի Սանակոևը:
Այդ պահից Հարավայի Օսիայում երկու վարչակազմ հայտնվեց, որոնցից ոչ մեկը մյուսին չէր ճանաչում:
Կոսովոյի ճանաչումը
2007թ-ի փետրվարի 17-ին պատմական իրադարձություն տեղի ունեցավ. երկարամյա հակամարտությունից հետո միջազգային հանրության մեծ մասը ճանաչեց Կոսովո շրջանի անկախությունը, որը մինչ այդ գտնվում էր Սերբիայի կազմում:
Ռուսաստանը կտրականապես դեմ էր այդ որոշմանն ու խոստցել էր, որ «կպատասխանի Կոսովոյին»: Այդ ժամանակ Մոսկվան սկսեց քայլեր ձեռնարկել Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի հանդեպ: Մասնավորապես.
- 2008թ-ի մարտի 6-ին Ռուսաստանը դուրս եկավ 1996թ-ի ԱՊՀ համաձայնագրից, որն արգելում էր ԱՊՀ երկրներին քաղաքական, ռազմական և տնտեսական հարաբերություններ հաստատել Աբխազիայի հետ:
- Մարտի 21-ին Պետդուման բանաձև ընդունեց, որը կոչ էր անում ՌԴ կառավարությանը դիտարկել Վրաստանի երկու շրջանների անկախությունը ճանաչելու հնարավորությունը:
- Ապրիլի 16-ին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հրաման ստորագրեց Սուխումի և Ցխինվալի հետ Ռուսաստանի պաշտոնական մարմինների կողմից ուղիղ, անմիջական հարաբերություններ հաստատելու մասին:
Լուսանկարում՝ կանայք Հարավային Օսիայում կանգնած են մայրաքաղաք Ցխինվալում իրենց ավերված տան մոտ: 2008թ-ի օգոստոսի 11: REUTERS / Դենիս Սինյակով
2008թ-ի ամառը. ինչպես էր սկսվում պատերազմը
2008թ-ի ամռանից շրջանում կանոնավոր փոխհրաձգություն սկսվեց: Եվ օսական, և վրացական գյուղերի բնակիչները հաղորդում էին, որ գյուղերը գնդակոծվում են գիշերը: Կողմերը միմյանց մեղադրում էին կրաց բացելու համար և հաղորդում վիրավորների և զոհերի մասին:
2008թ-ի հուլիսի 3
Մահափորձ Դմիտրի Սանակոևի նկատմամբ. նրա մեքենան պայթեցվել էր Հարավային Օսիայի վրացական գյուղերի տարածքում: Այդ պահին նա արդեն Հարավային Օսիայի ժամանակավոր ադմինիստրացիայի ղեկավարի կարգավիճակ ուներ, որը մտնում էր Վրաստանի պետական կառույցների կազմի մեջ: Հարավային Օսիայի դե ֆակտո ղեկավարությունն ու Մոսկվան հայտարարեցին, որ պայթյունը բեմադրել էր Վրաստանը: Թբիլիսին դա հերքում էր:
Փորձագետներից շատերը կարծում են, որ դա «անշրջելի կետ» դարձավ պատերազմի ճանապարհին:
Լուսանկարում՝ վրացի զինվորականը զբաղեցնում է դիրքը Էրգնեթի գյուղում՝ Հարավային Օսիայի անջատված շրջանում, մայրաքաղաք Թբիլիսիից մոտ 100 կմ հեռավորության վրա: 2008թ-ի օգոստոսի 5, REUTERS / Իրակլի Գեդենիձե
2008թ-ի հուլիսի 10
Այցով Վրաստան ժամանեց ԱՄՆ պետքարտուղար Կոնդոլիզա Ռայսը: Նա հայտարարեց այն մասին, որ վրաց-օսական հակամարտության ռազմական լուծում չի կարելի թույլ տալ:
«Հակամարտության կարգավորման ուղիները պետք է խաղաղ լինեն, իսկ Ռուսաստանի հետ Վրաստանի շփումները ոչ միայն պետք է կարգավորվեն, այլ նաև բարելավվեն և ուղղվեն դեպի ավելի լավ ապագա և հեռանկար»:
Ռուսաստանն այդ այցին ծայրահեղ բացասական արձագանքեց: Այն ժամանակ և մինչև այսօր ռուս քաղաքագետներն ու փորձագետներն ասում են, որ ԱՄՆ պետքարտուղարի այցը Վրաստան նշանակում էր, որ Թբիլիսին “կանաչ լույս” ստացավ Հարավային Օսիայում ռազմական գործողություններ սկսելու համար:
Լուսանկարում՝ ռուս խաղաղապահները Էրգնեթի գյուղի անցակետի մոտ՝ մայրաքաղաք Թբիլիսիից մոտ 100 կմ հեռավորության վրա: 2008թ-ի օգոստոսի 5, REUTERS / Իրակլի Գեդենիձե
2008 հուլիսի 15
Ռուսաստանը սկսեց մեծածավալ «Կովկաս-2008» զորավարժությունները: Դրանք անցնում էին ողջ Հյուսիսային Կովկասով՝ Վրաստանի սահմանի անմիջական հարևանությամբ: Զորավարժությանը մասնակցում էին 8000 զինվորական:
Հյուսիսային Օսիայի տարածքում ստեղծվել էր հոսպիտալ, որտեղ օգոստոսյան պատերազմի ժամանակ բուժում էին վիրավորներին:
Նույն օրը Վրաստանում սկսվեցին «Immediate response-2008» զորավարժություններն՝ ԱՄՆ, Ուկրաինայի, Հայաստանի և Ադրբեջանի մասնակցությամբ:
2008թ-ի օգոստոսի 1
Վրացական Շիդա Քարթլի շրջանում՝ վրաց-օսական հակամարտության գոտում, հեռահար կառավարվող ականների վրա պայթեցվեց վրացի ոստիակններին տեղափոխող մեքենան: Նրանցից 5-ը վիրավորվել էր:
Այդ միջադեպը կտրուկ սրացում առաջացրեց. ողջ օրը շարունակվում էր Շիդա Քարթլիի ինչպես նաև Հարավային Օսիայի վրացական և օսական գյուղերի, ուղղությամբ հրաձգությունը: Ցխինվալ/ի/ն հայտարարեց, որ այդ օրը զոհվել է 6 մարդ, 15-ը վիրավորվել է:
Ընդհուպ մինչև պատերազմի մեկնարկը չի դադարում օսական և վրացական գյուղերի գնդակոծումը, կողմերը մեղադրում են միմյանց:
Լուսանկարում՝ տարեց վրացիները սպասում են, որ Ցխինվալից ոչ հեռու գտնվող Խեյթի գյուղից իրենց Գորի տարհանեն, 2008թ-ի օգոստոսի 21: Խեյթին ոչնչացվել էր հարավօսական ուժերի կողմից: REUTERS / Դենիս Սինյակով
2008թ-ի օգոստոսի 3
Վրացական լրատվամիջոցներում հաղորդագրություններ հայտնվեցին, որ Հյուսիսային Օսիայի (ՌԴ) տարածքից Հարավային Օսիայի Ջավայի շրջան են մտնում ռուսական բանակի ստորաբաժանումները:
Միաժամանակ վրաց-օսական հակամարտության գոտում գտնվող Շիդա Քարթլիի բնակիչները հաղորդում էին, որ շրջանում աճում է վրացի զինվորականների թիվը:
Լուսանկարում՝ վրացի զինվորները հատում են Ցխինվալի շրջանում ռուս խաղաղապահների հսկիչ անցակետը: 2008թ-ի օգոստոսի 8: REUTERS / Իրակլի Գեդենիձե
2008թ-ի օգոստոսի 4
Մի քանի կարևոր իրադարձություն.
- Ռուսական «Կավկազսկի ուզել» տեղեկատվական գործակալությունը հաղորդում էր, որ Ռուսաստան են ժամանել Հարավային Օսիայից տարհանվող երեխաներ և կանայք:
- Չճանաչված Հարավային Օսիայի նախագահ Էդուարդ Կոկոյտին հայտարարեց, որ վրացական հատուկ ծառայություններն ահաբեկչություններ են նախապատրաստում Հարավային Օսիայի տարածքում: Նա հաղորդեց, որ Հյուսիսային Օսիայից հանրապետություն է ժամանել արդեն մոտ 300 կամավոր, և մինչև երկու հազար մարդու ժամանում է սպասվում: Նա նշեց նաև, որ մոտ ապագայում Ռուսաստանից Հարավային Օսիա կժամանեն աֆղանական պատերազմի վետերանների ֆեդերացիայի անդամները: Թբիլիսին հայտարարեց, որ Հարավային Օսիան և Աբխազիան միտումնավոր լարումեն իրավիճակը:
- Վրաստանը հայտարարեց, որ հրաժարվում է շարունակել աշխատանքը Վերահսկիչ համատեղ հանձնաժողովում, որն այն ժամանակ Թբիլիսիի, Ցխինվալի, Վլադիկավկազի և Մոսկվայի մասնացությամբ միակ պաշտոնական բանակցային հարթակն էր: Թբիլիսին հայտարարեց, որ Մոսկվան պետք է դուրս գա բանակցային գործընթացից և խաղաղապահ գործընթացի համար նոր վրաց-օսական երկկողմանի ձևաչափ պետք է ստեղծվի:
2008 օգոստոսի 7
Իրադարձություններով հագեցած օր
1. Շարունակվում է օսական և վրացական գյուղերի գնդակոծումը, կան զոհեր և վիրավորներ:
2. Շարունակվում է վերահսկիչ համատեղ հանձնաժողովի շուրջ քննարկումը: Վրաստանի վերաինտեգրացիայի պետնախարար Թեմուրի Յակոբաշվիլին և համատեղ հանձնաժողովի ռուսական կողմի համանախագահ Յուրի Պոպովը միասին աշխատում են Հարավային Օսիայի տարածքում:
3. Վրաստանի ԱԳՆ-ն պաշտոնապես Ռուսաստանին է դիմում՝ պահանջելով ազդել «Հարավային Օսիայի քրեական ռեժիմի վրա», որպեսզի դադարի վրացական գյուղերի գնդակոծումն ու օսական կողմը ներգրավվի կարգավորման վրաց-օսական երկկողմանի գործընթացում:
4. Յակոբաշվիլին և Պոպովը որոշում են օգոստոսի 8-ին 13:00-ին հանձնաժողովի նիստ անցկացնել Ռուսաստանի միջնորդությամբ:
5. 19:10 վրացական բոլոր հեռուստաալիքներով հեռարձակվում է Վրաստանի նախագահ Միխայիլ Սաակաշվիլիի ելույթը: Նա հայտարարում է, որ հրաման է ստորագրել այն մասին, որ
«ոչ մի վրացական միավորում, ոչ մի ոստիկան և այլ միավորում, որը մեր վերահսկողության տակ է, պատասխան կրակ չբացի շատ ինտենսիվ ռմբակոծումը կասեցնելու համար»:
Սաակաշվիլին հայտարարում է, որ Թբիլիսին Հարավային Օսիային «անսահմանափակ ինքնավարություն» է առաջարկում:
«Ես Ռուսաստանին առաջարկել և առաջարկում եմ լինել Վրաստանի տարածքում հարավօսական ինքնավարության երաշխավորը», - հայտարարում է Սաակաշվիլին:
Սաակաշվիլին դիմում է նաև Հարավային Օսիայի բնակիչներին՝ հետևյալ խոսքերով.
«Աղաչում եմ ձեզ: Մենք չենք ցանկանում պատերազմել ձեզ հետ: Մի փորձեք մեր պետության համբերությունը: Եկեք դադարեցնենք այս սրացումն ու բանակցություններ սկսենք՝ ուղիղ, բազմակողմանի, ինչպես կուզեք»:
6. 20:30 Վրաստանի ՆԳՆ-ն հայտարարությանբ հանդես եկավ, որ Ցխինվալի շուրջ «բոլոր վրացական դիրքերը ներկա պահին կրակահերթի տակ են»:
7. 23:35 վրացական կողմից սկսվեց Ցխինվալի կենտրոնացված գնդակոծումը, և Հարավային Օսիայի տարածք մտավ վրացական բանակը:
8. Կեսգիշերին մոտ Վրաստանի պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչ Մամուկա Կուրաշվիլին լրագրողներին հայտարարեց, որ հարավօսական կողմը չի ընդունել Թբիլիսիի՝ միակողմանի կերպով կրակը դադարեցնելու մասին որոշումը և վերսկսել է հակամարտության գոտում վրացական գյուղերի ռմբակոծումը:
«Մենք որոշել ենք վերականգնել սահմանադրական կարգը տարածաշրջանում»,- ասաց Կուրաշվիլին:
Ավելի ուշ Վրաստանի նախագահը և մյուս պաշտոնատար անձինք հերքեցին, որ սահմանադրական կարգը վերականգնելու որևէ ծրագիր է եղել, իսկ ինքը՝ Կուրաշվիլին ասաց, որ դա պահի տակ արված ինքնաբուխ հայտարարություն էր:
2008թ. օգոստոսի 8
Մարտեր են ընթանում Հարավային Օսիայի տարածքում, որոնց մասնակցում է վրացական բանակը և Հարավային Օսիայի ռազմական ստորաբաժանումները:
Օրվա առաջին կեսին Թբիլիսին հայտարարեց, որ վրացական ուժերը վերահսկում են Ցխինվալի շուրջ բոլորը գյուղերը և քաղաքի 70 տոկոսը:
Ռուսաստանի վարչապետ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարեց, որ
«Հարավային Օսիայի դեմ Վրաստանի գործողությունները կհանգեցնեն պատասխան քայլերի»:
Ռուսական ինքնաթիռները ռմբակոծում էին Վրաստանի քաղաքներն ու օբյեկտները.
- Վրաստանի Գորի քաղաքը (Շիդա Քարթլիի շրջանի կենտրոնը, մոտ է գտնվում հակամարտության գոտուն).
- Վազիանիի ռազմաբազան (Թբիլիսիի մոտակայքում),
- Մարնեուլիի ռազմական օդանավակայանը (Կվեմո Քարթլիի շրջան, Թբիլիսիից գտնվում է 40 կմ հեռավորության վրա՝ հակամարտության գոտու մյուս կողմում),
- Սենակի քաղաքի ռազմական օդանավակայանը, ռազմաբազան և երկաթուղային կայարանը (Սամեգրելոյի շրջան),
- Վրաստանի սևծովյան Փոթի քաղաքի նավահանգիստը, նավաշինական գործարանը և երկաթուղային հանգույցը (Սամեգրելոյի շրջան, գտնվում է հակամարտության գոտուց ոչ հեռու):
Մի շարք արևմտյան երկրների առաջնորդներ դատապարտեցին սկսված պատերազմը և կողմերին կոչ արեցին դադարեցնել բախումները և նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ:
ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը Ռուսաստանի պահանջով հրավիրեց արտահերթ նիստ: Ռուսաստանի առաջարկած բանաձևի տեքստը չընդունվեց: Նիստի արդյունքում ՄԱԿ-ը խիստ մտահոգություն հայտնեց սկսված պատերազմի կապակցությամբ, սակայն հատուկ բանաձև չընդունվեց:
2008թ. օգոստոսի 9
Հրապարակվեց Վրաստանի նախագահի հրամանը, որում նա և՛ Ցխինվալին, և՛ Ռուսաստանին մեղադրում էր Վրաստանի խաղաղ բնակչության նկատմամբ կենտրոնացած հարձակման մեջ: Հրամանում ասվում էր, որ «Վրաստանը համարժեք միջոցներ է ձեռնարկել»:
Փաստաթղթում առաջին անգամ հնչում է պաշտոնական հաղորդագրություն այն մասին, որ ռուսական զորքը մտել է Հարավային Օսիայի տարածք: Հաղորդվում է, սակայն, որ դա տեղի է ունեցել օգոստոսի 8-ին:
Ռուսական ինքնաթիռները շարունակում էին ռմբակոծել Վրաստանի տարածքի քաղաքներն ու օբյեկտները.
- Քոփինթարիի օդանավակայանը Քութայիսի քաղաքի մոտ (Իմերեթիի շրջան, հակամարտության գոտուց դուրս),
- Գորիի երկաթուղային կայարանը և բնակելի տները: Զոհվել են տեղի բնակիչներ:
Ռուսաստանի վարչապետ Վլադիմիր Պուտինը ժամանեց Վլադիկավկազ (Հյուսիսային Օսիա), որտեղ հայտարարեց.
«Վրաստանի իշխանությունների գործողությունները Հարավային Օսիայում, դա, իհարկե, հանցագործություն է: Եվ առաջին հերթին դա հանցագործություն է սեփական ժողովրդի նկատմամբ: Քանի որ մահացու հարված է հասցվել հենց Վրաստանի տարածքային ամբողջականությանը, նշանակում է՝ հսկայական վնաս նրա պետականությանը: Դժվար է պատկերացնել՝ ինչպես կարելի է կատարվածից հետո համոզել Հարավային Օսիային մտնել վրացական պետության կազմի մեջ»:
Սկսեց սրվել իրավիճակը Արևմտյան Վրաստանում՝ Կոդորի կիրճում: Կիրճը գտնվում է վրաց-աբխազական հակամարտության գոտում:
Լուսանկարում՝ ռուսական զինվորական մեքենաների շարասյունը Հարավային Օսիայի ճանապարհին, Հյուսիսային Օսիայի և Հարավային Օսիայի սահմանից ոչ հեռու, օգոստոսի 9, 2008թ. REUTERS / Դենիս Սինյակով
2008թ. օգոստոսի 10
Օգոստոսի 10-ի առավոտյան Ցխինվալ մտան ռուսական բանակի ստորաբաժանումները, այդ թվում ծանր տեխնիկա:
Վրաստանը հայտարարեց ուժերի վերախմբավորման մասին և սկսեց զորքերը դուրս բերել Ցխինվալից:
Ռուսական բանակը շարժվեց Գորի քաղաքի ուղղությամբ (Շիդա Քաթլիի շրջանի կենտրոնը, մոտ հակամարտության գոտուն):
Ռուսական ինքնաթիռները դարձյալ ռմբակոծում էին Վրաստանի քաղաքներն ու օբյեկտները.
- Թբիլիսիի ավիացիոն գործարանը,
- Զուգդիդիի շրջանի կապի հանգույցը (արևմտյան Վրաստան, վրաց-աբխազական հակամարտության գոտում):
Ռուսական ռազմանավերը ծովային պահակակետ էին սահմանել Սև ծովում և ծովից արգելափակել Վրաստանի ափամերձ շրջանները:
Վրաստանի նախագահ Միխայիլ Սաակաշվիլին դիմեց Մոսկվային կոչով՝ դադարեցնել ռազմական գործողությունները և նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ:.
Ի պատասխան՝ Ռուսաստանի վարչապետ Վլադիմիր Պուտինը Վրաստանին կոչ արեց դադարեցնել ռազմական ներխուժումը Հարավային Օսիա:
Մի շարք արևմտյան երկրներ ակտիվ բանակցություններ էին վարում՝ պատերազմը դադարեցնելու ուղղությամբ:
Լուսանկարում՝ վրացիները հեռանում են իրենց տներից, Ցխինվալ քաղաքից ոչ հեռու, 2008թ. օգոստոսի 8, REUTERS /Դևիդ Մձինարիշվիլի
2008թ-ի օգոստոսի 11
Ռուսաստանի նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը հայտարարում է, որ Ռուսաստանը Վրաստանում իրականացնում է «խաղաղության պարտադրման գործողություն» և այն ավարտին է հասցնելու:
Ռուսական ավիացիան ռմբակոծում է Թբիլիսիի կապի հանգույցը:
Ռուսական բանակի ստորաբաժանումները Աբխազիայից մտնում են Զուգդիդի և Սենակի քաղաքներ և զբաղեցնում վարչական շենքերի մեծ մասը:
Վրացական զորքերն ամբողջությամբ դուրս են բերված հակամարտության գոտուց:
Լուսանկարում՝ փախստականը նստած է հարավօսական Ջավա ավանի ավտոբուսում: 2008թ-ի օգոստոսի 10: REUTERS / Սայիդ Ցարնաև
2008թ-ի օգոստոսի 12
Ռուսաստանի նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևն զորքերին հրահանգում է ավարտել ռազմական գործողությունը:
Վրացական բանակը լքել էր ոչ միայն Հարավային Օսիան, այլ նաև Կոդորի կիրճն՝ Աբխազիայի միակ հատվածը, որը մինչ այդ Թբիլիսին վերահսկում էր:
Մոսկվան քննադատության է արժանանում ԱՄՆ և Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունների կողմից:
Ռուսական ավիացիան ռմբակոծում է Գորի քաղաքի կենտրոնական հրապարակը, 8 տեղացի զոհվում է, 15-ը՝ վիրավորվում: Այդ ռմբակոծության ժամանակ զոհվում է հոլանդական հեռուստատեսության օպերատոր Ստան Ստորիմանսը:
Ռուսական գրոհային ուղղաթիռը կրակ է բացում քաղաքացիական միկրոավտոբուսի ուղղությամբ Գորի քաղաքի կողքով անցնող ավտոմայրուղում: Զոհվում է 9 ուղևոր:
Թբիլիսիում են գտնվում Էստոնիայի, Լիտվայի, Լեհաստանի և Ուկրաինայի նախագահներն, ինչպես նաև Լատվիայի վարչապետը, որպեսզի իրենց երկրների համերաշխությունը հայտնեն Վրաստանին:
Մոսկվայում ռուսական ղեկավարության հետ բանակցություններից հետո Վրաստան է ժամանում Ֆրանսիայի նախագահ Սարկոզին: Նա բերում է խաղաղության պլանը:
Հրադադարի մասին համաձայնգիր
Խաղաղության պլանը, որը մշակվել էր Սարկոզիի ղեկավարությամբ, կազմված էր 6 կետից և արդեն համաձայնեցված էր Ռուսաստանի ղեկավարության հետ:
Սակայն, ինչպես հայտարարել էր Սարկոզին, Վրաստանի նախագահը հրաժարվել էր ստորագրել փաստաթուղթը և պահանջել դրանից հանել 6-րդ կետը:
Վեցերորդ կետն առաջարկում էր միջազգային քննարկումներ սկսել Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի քաղաքական կարգավիճակը որոշելու շուրջ:
Սաակաշվիլին 6-րդ կետի այլ տարբերակ էր առաջարկել: Այն հնչում էր այսպես.
«Հարավային Օսիայի և Աբխազիայի ամուր անվտանգության ապահովման ուղիների միջազգային քննարկման մեկնարկ»:
Հենց այս ձևակերպումն էլ ամրագրվեց փաստաթղթում, որի տակ ստորագրեցին երեք երկրների՝ Վրաստանի, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի նախագահները:
Լուսանկարում՝ Հարավային Օսիայի փախստական 73-ամյա Նադեժդա Պլիևան, որը լքել է իր հարազատ գյուղը ռմբակոծումից հետո, նստած է Ցխինվալի մոտ գտնվող Ջավա ավանում, 2008թ-ի օգոստոսի 11:
2008թ-ի օգոստոսյան պատերազմի արդյունքները
Եվրամիության ստեղծած հատուկ միջազգային հանձնաժողովի հաշվետվության համաձայն՝ 2008թ-ի օգոստոսյան պատերազմում վրացական կողմից զոհվել է 412 զինվորական և քաղաքացիական անձ, օսական կողմից՝ 365 զինվորական և քաղաքացիական անձ:
Ըստ ռուսական պաշտոնական տվյալների՝ զոհվել է նաև 67 ռուս զինվորական:
Հարավային Օսիայի տարածքում գտնվող վրացական գյուղերի մոտ 80 հազար բնակիչ ստիպված է եղել լքել իր տունը: Նրանց մեծ մասը հետ է վերադարձել, սակայն դեռ մնում են 20 հազար բռնի տեղահանվածներ:
Օգոստոսի 26-ին Ռուսաստանը հայտարարեց Հարավային Օսիայի և Աբխազիայի անկախության ճանաչման մասին:
Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովն այդ որոշումը բացատրեց հետևյալ կերպ.
«Անկախ պետություն ճանաչելու նպատակ չկար: Սակայն Թբիլիսիից սկսեցին ռևանշի ազդակներ հնչել: Մ. Սաակաշվիլին հրաժարվեց Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի նախագահի՝ հրադադարը պահպանելու և, գլխավորը, Հարավային Օսիայի և Աբխազիայի կարգավիճակը որոշելու շուրջ միջազգային քննարկում սկսելու առաջարկից (մենք պատրաստ էինք քննարկել այդ կարգավիճակը միջազգային համատեքստում): Մ. Սաակաշվիլին ասաց. «Ոչ մի քննարկում»:
Նրա հետագա ռևանշիստական հայտարարությունները մեզ այն եզրակացության հանգեցրին, որ, ըստ մեր գնահատականի, ժողովուրդների անվտանգության ապահովման և կենդանի մնալու համար անկախության ճանաչումից զատ այլ ճանապարհ չկա»:
Մոսկվայի կողմից Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի անկախության ճանաչումից հետո Վրաստանը խզեց դիվանագիտական հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ:
2008թ-ի օգոստոսին Հարավային Կովկասում տեղի ունեցած պատերազմի հանգամանքների հետաքննման միջազգային հանձնաժողովի զեկույցը
Այսօրվա դրությամբ գոյություն ունի միայն մեկ անկախ պաշտոնական փաստաթուղթ, որը վերլուծում է 2008թ-ի օգոստոսին տեղի ունեցածը: Դա պատերազմի հանգամանքների հետաքննման միջազգային հանձաժողովի զեկույցն է, որը ստեղծվել է Եվրամիության հովանու ներքո:
Հանձնաժողովը, որը գլխավորում էր դիվանագետ Հայդի Տալիավինին, աշխատեց 10 ամիս և հետաքննության արդյունքները ներկայացրեց 2009թ-ի սեպտեմբերի 30-ին:
Ողջ զեկույցը (անգլերեն լեզվով) կարելի է կարդալ այստեղ.
Հանձնաժողովի հիմնական եզրակացությունների հակիրճ բովանդակությունը, նախապատրաստվել է Բի-Բի-Սիի կողմից: