Collectiviteit is de kern van Gezond en Gelukkig Den Haag. Want één plus één is drie: samen doen we meer dan ieder afzonderlijk. Maar hoe komen we tot die gewenste collectiviteit? Welke waarden, intenties en leidende principes maken dat de samenwerkende partijen elkaar versterken? Op die vragen lag de nadruk tijdens het Breed Overleg op 28 september vanuit de bibliotheek van Bouwlust.
De overgang naar collectiviteit brengt chaos met zich mee. Daarmee refereert voorzitter Jet Bussemaker aan de ‘transitiecurve’ van Derk Loorbach uit het vorige Breed Overleg. Voor oude ideeën, werkwijzen en patronen komen nieuwe in de plaats. Wat werkt wel en niet, wat kan sneller, wat wil je achterlaten? Daarover praten de deelnemers door in breakout rooms met als leidraad: met welke GGDH-partner werk je al goed samen en met welke zou je nog willen samenwerken? Bij de plenaire terugkoppeling blijkt dat ideeën en ervaringen uitwisselen in kleine groepjes uitstekend werkt om het aantal connecties uit te breiden.
Alliantie Zuidwest
‘We hebben geleerd dat een holistische blik naar gezondheid nodig is’, zegt Bussemaker. Alliantie Zuidwest is wat dat betreft interessant, omdat in dit integrale programma ook naar de oorzaken van ongezondheid wordt gekeken, zoals de leefomgeving, wonen, veiligheid, werk en onderwijs. Kees Ritsema van Eck is hier vanuit de gemeente nauw bij betrokken. ‘We hopen dat een aanpak vanuit al die invalshoeken tegelijkertijd een goede basis legt om met gezondheidsproblemen aan de slag te gaan.’ Hij vindt het belangrijk te kijken wat er in de praktijk gebeurt en dat te vertalen naar beleid en bestuur. ‘Op al die drie lagen moet je voortvarend met elkaar schakelen, de verbinding leggen. Dat kan binnen de alliantie heel goed.’
Alarmerend inspectierapport
Van het stadsdeel zoomt Bussemaker in op de wijken. In Bouwlust/Vrederust is een beweging gestart vanuit een ‘alarmerend’ inspectierapport over kwetsbare ouderen. De eerste uitdaging was om huisartsen en de meer dan honderd thuiszorgaanbieders op één lijn te krijgen, zegt Patricia Scheepers van Lijn 1. ‘Daarin zijn stappen gezet, maar we zijn er nog niet.’ Daarnaast ontstond er al snel behoefte om breder te gaan kijken in de wijk. ‘We hebben contact gezocht met zorgprofessionals en het sociale domein. Van fysiotherapeut, apotheker, diëtist en specialist ouderengeneeskunde tot buurtsportcoach en community builder. Dat brede netwerk komt enkele keren per jaar bij elkaar. Voor het inspectierapport is een werkgroep geformeerd’, vertelt Scheepers. ‘Het rapport was negatief. Wij hebben met elkaar de kanteling gezocht naar positiviteit, wilden een andere beweging in gang zetten.’
Ook voor de aanpak van eenzaamheid heeft het netwerk een werkgroep. Scheepers: ‘In het voorjaar hebben we een themabijeenkomst georganiseerd, over enkele maanden volgt een tweede. In de tussentijd doen we samen acties. We ontwikkelen bijvoorbeeld een zorgpad, maar maken ook een verwijskaart. Als de huisarts bij een patiënt eenzaamheid vermoedt, vergemakkelijkt zo’n kaart de route naar hulp.’
Samenwerken in bewonersinitiatieven
Voor eenzame ouderen kent Bouwlust/Vrederust ook bewonersinitiatieven, bijvoorbeeld van Aishel. Aicha El Kadiri en Ouaffa Belhaddad vertellen over boodschappen doen voor ouderen die slecht ter been zijn, maaltijden aan huis brengen en praatjes maken aan de voordeur.
Aicha: ‘Je kunt eenzaamheid niet helemaal wegnemen, maar een praatje, soms een bloemetje, dat helpt zeker.’
Christien Innikel van Nederland Zorgt Voor Elkaar: ‘Bewonersinitiatieven bieden een mooie kans om samen te werken. Je ziet laagdrempelige activiteiten door bewoners en bijzondere activiteiten door professionals daarbovenop. Daar wordt de hele wijk beter van en vergroot je de kans dat de zorg op termijn betaalbaar blijft.’
Buurtsportcoach Casy El Boehnani heeft ook een verbindende rol binnen Bouwlust/Vrederust. ‘Wij hebben partners als welzijns- en zorgorganisaties nodig om ons werk te kunnen doen. Maar we zien veel overlap in de wijk: organisaties doen vaak hetzelfde. Als buurtsportcoach kan ik stimuleren dat ze meer samenwerken, overlap wegfilteren. Daardoor wordt zichtbaar wat ontbreekt en kan er diverser aanbod komen.’
Domeinoverstijgend netwerk
Janine Vervoordeldonk van de GGD is betrokken bij de Preventiecoalitie, die de preventie wil kantelen en samen met inwoners vormgeven. Wat wil dat zeggen? ‘Voor die kanteling werkt het Preventieloket Moerwijk aan de samenwerking tussen het sociale en medische domein. Door met verschillende partners een domeinoverstijgend netwerk te maken, dragen we bij aan het collectieve belang. We willen het aanbod in Moerwijk verspreiden en gaan ook in gesprek met bewoners. Eén concreet idee is er al: we gaan een kookboek maken met gezonde recepten uit de wijk.’
Bewoner Ahlam Benali werkt mee aan het kookboek. Ze vindt het mooi dat ook de vrouwen in Moerwijk meer gehoord worden door professionals. ‘Daardoor voelen zij zich ook nuttig. Vooral luisteren is de sleutel om bij hen binnen te komen en meer vertrouwen te laten voelen.’
Gecombineerde Leefstijlinterventie
De Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) helpt mensen met overgewicht om, op verwijzing van de huisarts, gezonder te eten. Projectmedewerker Milo Extercatte van Hadoks wil meer deelnemers aan een gezonde leefstijl krijgen. Daarvoor benadert ze niet meer huisartsen, maar rechtstreeks de bewoners. ‘Voor veel Moerwijkers staat gezond leven niet bovenaan hun lijstje. Ze hebben andere problemen, zoals weinig inkomen, slechte huisvesting. Als ik hen spreek, willen ze best iets aan gezond leven doen, maar wat en hoe? We gaan nu een informatieavond organiseren. Volgende zomer hopen we in beeld te hebben wat in wijken met een lage sociaaleconomische status voor de GLI nodig is.’
Preventie belonen
De bewonersverhalen tonen aan dat er veel kracht en creativiteit in de samenleving huist. Die moeten we nog meer gaan benutten, zegt Ellen Maat van Florence in haar reflectie op dit Breed Overleg. Marjolein Goos van JMO-organisatie sluit zich hier volledig bij aan. Jet Bussemaker ondervraagt hen vervolgens over de mogelijkheden om de samenwerking binnen GGDH te versterken. ‘Horen jullie ook dat bewonersinitiatieven en professionals gefrustreerd raken als ze organisaties benaderen en te horen krijgen dat dingen niet kunnen, niet mogen of niet passen in de financiële kaders?’ Maat: ‘Zeker. Maar we moeten omgaan met de schaarste in de zorg, dus anders organiseren. Meer inzetten op preventie en eigen kracht in de wijken. Ik hoop dat ook een nieuw kabinet prikkels voor preventie gaat geven. Als je preventie beloont, verplaats je de inzet naar het voorkómen van zware professionele zorg.’
Sturing vanuit behoeften in de wijk
Acht Goos het mogelijk dat er minder van bovenaf en meer vanuit de behoeften van bewoners gestuurd gaat worden? ‘Dat is onomkeerbaar en nodig. De Alliantie Zuidwest biedt een mooie kans om daar stappen in te zetten. Als we de juiste focus aanbrengen, kunnen we resultaten laten zien en die verder uitrollen.’
Zou Zuidwest een soort lerend ecosysteem moeten worden, vraagt Bussemaker. Ellen Maat denkt van wel. Dat kan volgens haar mede dankzij externe druk. ‘Elke professional heeft de intentie om samen te werken als het gaat om de gezamenlijke zorg voor de client. Alleen niemand heeft tijd. Dan verschijnt een terecht kritisch inspectierapport en zetten we ineens grote stappen. Zo kan druk van buitenaf, zoals zo’n rapport, nieuwe regels of het arbeidsmarktvraagstuk, ons dwingen om langdurig samen te werken op zoek naar structurele oplossingen.’
Marjolein Goos gelooft niet zo in druk van buitenaf. ‘Ik zie juist druk van binnenuit, getuige de mooie verhalen hier. GGDH is een goede katalysator, omdat partijen daarin verbonden zijn. Juist die lijn moeten we voortzetten en verstevigen. Daarvoor moeten we dingen durven los te laten. Dat is een belangrijke opgave voor de komende periode.’
Vooruitkijken
Ook Marjolein Oudshoorn, programmamanager van Gezond en Gelukkig Den Haag, kijkt vooruit. Nu de collectiviteit meer en meer vorm krijgt, er steeds meer lijntjes tussen partijen ontstaan, wordt het tijd om het systeem aan te passen. ‘Het systeem houdt ons tegen, horen we steeds. Daarom gaan we dit najaar een plan van aanpak maken van wat we dan anders kunnen doen.’ Ze kondigt ook aan dat het Sociaal Contract Moerwijk gaat beginnen: er wordt een verkenner aangesteld. En meer mensen willen zich aansluiten bij het Breed Overleg. ‘Daarom blijft dat voortaan digitaal, zodat we het open houden voor meer belangstellenden.’
Op zoek naar inspiratie? Bekijk deze publicatie over de ‘Preventiecoalitie op stoom’.