Beste mensen,
Fijn dat we hier, onder bijna normale omstandigheden bij elkaar kunnen komen.
Het is hoog tijd om de culturele luiken weer flink open te gooien.
Dat doen we hier vandaag, op initiatief van de stichting “Dichter in Beeld”.
Een stichting met de doelstelling om dichters en hun gedichten een fysieke plek te geven in het straatbeeld en landschap. Daar kom ik straks nog even op terug.
Het is geen geheim dat De Leo Herberghs Poëzieprijs vandaag uitgereikt wordt aan Marieke Lucas Rijneveld. Echt fantastisch. En alhoewel de toelichting door de voorzitter van de jury nog moet volgen en de prijs nog uitgereikt moet worden, toch al van harte gefeliciteerd!
Een prijs genoemd naar de dichter Leo Herberghs.
Leo Herberghs die in het prestigieuze werk ‘Geschiedenis van de literatuur in Limburg’ een uniek dichter in de Nederlandse literatuur wordt genoemd.
Marieke Lucas Rijneveld mag met recht jong talent worden genoemd die haar sporen al heeft verdiend. Herkenbaar in onder meer de Cees Buddinghprijs (in 2016) en in 2020 de Peter van Straaten Psychologieprijs, de Ida Gerhardt Poëzieprijs en de Booker International Prize voor The Discomfort of Evening - in het Nederlands ‘De avond is ongemak’ - toegekend. Afgelopen donderdag werd bekend dat zij het Boekenweekessay van 2022 zal gaan schrijven.
Dames en heren, ik hecht eraan om deze kwaliteitserkenningen van het schrijverschap Marieke Lucas Rijneveld vandaag uitdrukkelijk te benoemen.
Er zijn mensen die vinden dat er na de negentiende eeuw binnen het domein van kunst en cultuur niks fatsoenlijks meer is voortgebracht. Er is kennelijk een stroming die van mening is dat onze kunstenaars - waaronder dichters en schrijvers - ons cultureel erfgoed naar de mallemoer helpen. En dat dan ook nog op een manier van ‘ze doen maar wat’.
Die kunstenaars van ‘ze doen maar wat’ ken ik niet en ik vraag me oprecht af of ze eigenlijk bestaan. Ik citeer:
‘Als ik ’s ochtends opsta, begin ik meteen te schrijven. Dat gaat de hele dag door. Het is elke keer een overwinning als het op papier staat. Ik mag er niet vanuit gaan dat het zomaar komt. Ik leef van het bewijs dat ik het nog kan. Zo sta ik in het leven.’ (einde citaat).
Ik quote uit een interview dat Koen van Boxem op 14 augustus jongstleden had met Marieke Lucas Rijneveld. Het werk van deze schrijver én dat van de meeste andere kunstenaars ontstaat - met ander woorden - uit een noodzaak. Een urgentie die ten diepste met hun en hét leven verbonden is. En dan vooral met de weerbarstigheid ervan, met het vallen en het opstaan.
‘Never curse a fall. The ground is where humility lives’ schreef de Amerikaanse Islamitische psychologe Yasmin Mogahed ooit. Dat mogen de mensen waar ik zoeven aan refereerde, in hun zak steken. En het is ook dé reden dat de kunst, de literatuur en de poëzie, die dat adresseren en daarom ongemakkelijk zijn en schuren, gezien en beleefd moéten worden.
Beste mensen,
het is een prachtidee van de Stichting Dichter in Beeld om de winnaar van de Leo Herberghs Poëzieprijs opdracht te geven om een gedicht te schrijven, dat vervolgens geplaatst wordt op een zuil in het natuurpark ‘de Lage fronten’ in Maastricht. Mijn redenen, om het creëren van een poëzieroute op deze plek voor meer dan 100% te ondersteunen, zijn de volgende:
Eén: ik ben een absolute voorstander van kunst in de publieke ruimte; ook van de aanwezigheid van literaire citaten en poëzie. Kunst hoort ons te omgeven. De afgelopen periode, waarin veel podia en andere culturele instellingen noodgedwongen gesloten moesten blijven, heeft grote armoede opgeleverd. De kunst in de openbare ruimte heeft dat in ieder geval voor een deel kunnen compenseren.
Twée: vergeef met het adjectief in deze context, maar het is een ‘uitgelezen’ plek. Waarom? De Lage Fronten - het laatste woord zegt het al - waren, voordat de vestingstatus van Maastricht in 1867 werd opgeheven, deel van de verdedigingslinie van de stad. Kunst en cultuur - poëzie in dit geval - als onderdeel van een beschermingsgordel; ik vind dat een comfortabele gedachte. Het zijn immers uiteindelijk de schoonheid en de troost die, wanneer ze ons omgeven, weerbaar maken.
Maar hun aanwezigheid op precies deze plaats, te midden van de verworden resten van bouwsels die ooit ook bedoeld waren voor afsluiting en uitsluiting, laten ons tegelijkertijd beseffen dat isolatie - als opsluiting in onszelf - nooit standhoudt en uitermate onwenselijk is.
Het werk van Marieke Lucas Rijneveld lijkt daarom gemaakt voor deze plek. Welk gedicht dat uiteindelijk zal zijn, horen we straks. Ik maak nu graag plaats voor de juryvoorzitter van de Leo Heberghs Poëzieprijs, die de keuze voor Marieke Lucas Rijneveld per 2021 uiteen gaat zetten.
Beste Marieke Lucas,
Uiteraard en van harte, ook namens het stadsbestuur van Maastricht, gefeliciteerd met de toekenning van de
Leo Herberghs Poëzieprijs 2021.
In het interview met Koen van Boxem, waaruit ik in mijn welkomsttoespraak citeerde, zei je: ‘Mijn angst is dat ik ooit word vergeten.’ Wanneer die angst jou de volgende keer weer besluipt, weet dan dat je vanaf nu een vaste plek hebt in Maastricht en door velen gezien gaat worden. Jouw aanwezigheid is met jouw gedicht voor de komende eeuwen gegarandeerd.
Gefeliciteerd!
Credits:
foto's Jean Schijen